Είναι το 1989, χρονιά κατά την οποία έπεσε το τείχος του Βερολίνου, ένα ορόσημο της σύγχρονης ιστορίας; Κατά πάσα πιθανότητα ναι, αφού αποτέλεσε το τέλος του Ψυχρού πολέμου και άλλαξε την ανθρωπογεωγραφία της Ευρώπης, όχι μόνο πολιτικά αλλά και πολιτισμικά.
Schwarzer Kaffee:
Κώστας Βαξεβάνης
“Ο άνθρωπος του τείχους”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2010
Ένας δημοσιογράφος κάνει έρευνα για τα ανοικτά πλέον αρχεία της Στάζι, της ανατολικογερμανικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών, και ετοιμάζεται να δημοσιεύσει τις σκέψεις-του επ’ αυτών. Αντί, λοιπόν, να εκδώσει ένα είδος δημοσιογραφικού ρεπορτάζ με ντοκουμέντα και πειστήρια, αποφασίζει να μετατρέψει το υλικό-του σε μυθιστόρημα δίνοντας λογοτεχνική υπόσταση στα πρόσωπα, που θα μπορούσαν να είναι καταχωρισμένα στα αρχεία, και επινοώντας μια υπόθεση που θα τα συνδέει.
Αυτό έκανε, φαντάζομαι, ο Βαξεβάνης, ο οποίος αναζήτησε δημοσιογραφικές πληροφορίες για πρώην πράκτορες, για την πολιτική διαπλοκή, για τα οικονομικά συμφέροντα και τη δράση της Στάζι, για τα στοιχεία που προσκομίζει το άνοιγμα των αρχείων στο Βερολίνο. Η υπόθεση παρακολουθεί παράλληλα την πορεία του «Τσίκο», μυστικού πράκτορα που σταδιακά έγινε επιχειρηματίας σε Κύπρο και Ελλάδα, και τώρα είναι πολιτικός σε πολύ υψηλή θέση παρά τω έλληνι πρωθυπουργώ. Εναλλάξ η αφήγηση ακολουθεί τον δημοσιογράφο Κώστα Παπάζογλου, ο οποίος λίγο τυχαία και λίγο επειδή του τα πάσαραν, ανευρίσκει στοιχεία για την χειραγωγούμενη ανέλιξη του «Τσίκο» και προσπαθεί να εντοπίσει ποιος είναι και ποια η μυστική-του πορεία προς την επιχειρηματική και πολιτική κορυφή.
Πρόκειται, όπως γίνεται κατανοητό, για ένα κατασκοπικό μυθιστόρημα, το οποίο επιδιώκει να προκαλέσει το ενδιαφέρον με τη διπλή αφήγηση: από τη μία, νιώθουμε περιέργεια για το πώς ο δημοσιογράφος θα ανακαλύψει τον πολιτικό/κρυμμένο πράκτορα, και αφετέρου πώς ο τελευταίος θα αμυνθεί στην προσπάθεια ξεμπροστιάσματός-του.
Και τώρα αναρωτιέται κανείς: είναι ένα κλασικό κατασκοπικό, όπου η γοητεία του παρασκηνίου και των μυστικών υπηρεσιών, σαγηνεύει ή είναι ένα λογοτεχνικό πόνημα που αξιοποιεί το κατασκοπικό είδος για να δουλέψει αισθητικά την πλοκή και να αναδείξει χαρακτήρες ή τραγικές καταστάσεις; Δυστυχώς για αυτό που έχω κατά νου ως λογοτεχνία, η δεύτερη εκδοχή του μυθιστορήματος απουσιάζει. Ο Βαξεβάνης φτιάχνει πλοκή για να συνθέσει όσα έμαθε ερευνώντας, προκαλεί ένα μικρό ενδιαφέρον με την ιστορία, αλλά και πάλι όχι τόσο όσο θα έκανε κάποιον να μην αφήνει το βιβλίο από τα χέρια, ειδικά σήμερα που το κλασικό κατασκοπικό και το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει υπερφαλαγγιστεί από την τηλεόραση. Περισσότερο, λοιπόν, ο συγγραφέας προτίθεται να περάσει μυθιστορηματικά πληροφορίες που δεν είναι γνωστές για τη Στάζι και τη δράση-της.
Λέει χαρακτηριστικά στο αυτί του βιβλίου: “Θα αναρωτηθείς τι απ’ όλα αυτά που θα διαβάσεις είναι αλήθεια. Αναρωτήσου καλύτερα πόσα αγνοείς”. Στόχος επομένως του μυθιστορήματος δεν είναι η αισθητική, η λογοτεχνικότητα, η πλοκή σε τραγικό επίπεδο, η σύγκρουση, η δραματικότητα… αλλά, όπως ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι είναι η λογοτεχνία, επιδιώκεται να μεταφερθεί η γνώση και η μάθηση μιας πραγματικότητας που δεν είναι γνωστή. Κι αυτή η λαϊκή παγίδα συνοδεύει τη λογοτεχνία καιρό τώρα, καθώς περνάει η αίσθηση ότι καλό είναι το λογοτεχνικό έργο που παρουσιάζει ένα αφανές θέμα ή που από άποψη περιεχομένου φωτίζει μια συναρπαστική ιστορία. Αλλά αυτό (μόνο-του) δεν είναι λογοτεχνία…
Πατριάρχης Φώτιος
No comments:
Post a Comment