Sunday, February 25, 2018

Νίκος Παναγιωτόπουλος, “Το ημερολόγιο ενός εξωγήινου”


Η παιδική φαντασία σαν άλλος Don Quixote συχνά σκιαμαχεί. Αλλά αυτή η σκιαμαχία είναι τελικά πολύ ερεθιστική για τη λογοτεχνία. Την τροφοδοτεί με νέες οπτικές και την εμπλουτίζει με κωμικοτραγικά όπλα.



Νίκος Παναγιωτόπουλος
“Το ημερολόγιο ενός εξωγήινου”
εκδόσεις Μεταίχμιο -2017



Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Τελικά δεν είναι ένα καινούργιο βιβλίο. Αλλά μια αναθεώρηση του μυθιστορήματος “Ο Ζίγκι απ’ τον Μάρφαν” που είχε κυκλοφορήσει το 1998. Όμως δεν με πειράζει, αφού δεν είχα διαβάσει τότε το έργο. Και τώρα βουτάω σύγκορμη σ’ ένα διασκεδαστικό, αν μη τι άλλο, βιβλίο.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Ο Παναγιωτόπουλος επιχειρεί να βάλει στο ίδιο πλαίσιο τη φαντασία και τον παραλογισμό του κόσμου μας. Κι επειδή αυτά τα δύο είναι αντίθετα, δημιουργείται ένα πεδίο χιουμοριστικής παραμόρφωσης και δραματικής αντίθεσης. Επειδή ο κόσμος μας είναι αφύσικος, ο αφηγητής πιστεύει ότι δεν κατάγεται από αυτόν τον κόσμο, αλλά είναι εξωγήινος.

Αφηγητής είναι ο μικρός δωδεκαετής, που στην αρχή δεν έχει όνομα, αλλά σταδιακά ονομάζεται Zighi. Διάφορα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, αλλά κυρίως η ασυμβατότητα με τους γονείς και το περιβάλλον του, τον έχουν πείσει ότι κατάγεται απ’ τον πλανήτη Marfan. Στόχος του να βρει το διαστημόπλοιο που θάρθει να τον πάρει πίσω. Ώς τότε νομίζει ότι όσα περισσότερα μαθαίνει τόσο πιο γρήγορα θα γεμίσει το κεφάλι του και θα ξεχάσει, ελλείψει χώρου, την εξωγήινη καταγωγή του. Έτσι, αφενός δεν διαβάζει για το σχολείο, ώστε να μην γεμίσει ο σκληρός δίσκος του εγκεφάλου του. Αφετέρου, γράφει ημερολόγιο ώστε να μην λησμονήσει την προέλευσή του.

Ο μικρός είναι ένας Don Quixote. Όχι τόσο επειδή μάχεται ανεμόμυλους και φαντάσματα του μυαλού του. Κυρίως όμως επειδή επηρεάζεται απ’ όσα του λένε κι όσα διαβάζει, με αποτέλεσμα να ζει στο δικό του σενάριο. Ο Salinger και η εξαφάνισή του, αλλά και ο Tom Robins που θεωρεί τους κοκκινομάλληδες εξωγήινους απ’ τον πλανήτη Άργκον τον επηρέασαν σφόδρα. Κι έπειτα ταινίες με εξωγήινους, όπως η “Μέρα ανεξαρτησίας”. Και κυρίως τα κόμικς που δίνουν ονόματα στους χαρακτήρες, όπως Thorn τον πατέρα του Zighi, η Reina και άλλοι που παίρνουν καρτουνίστικες διαστάσεις.

Έτσι, μετατρέπει τα κείμενα, προφορικά και γραπτά, σε ένα θεατρικό έργο που το ζει και το πιστεύει. Είναι ένας Don Quixote που ιδεαλιστικά σκεπτόμενος έχει μπαίνει ολόκληρος στο σενάριο και μάχεται να φέρει εις πέρας την προσωπική του αποστολή. Φυσικά διαφέρει καθώς δεν θέλει να σώσει τον κόσμο. Dulcinea πάντως υπάρχει και είναι η διπλανή του στο σχολείο, η Ramona.

Η παιδική φαντασία έρχεται να αναστρέψει την κακοφτιαγμένη καθημερινότητα και να την δει ως άλλου πλανήτη πραγματικότητα. Έρχεται να μεταφράσει τον κόσμο στη δική του γλώσσα, γεμάτη humor, αντιφάσεις, δεκτικότητα σε ποικίλες εξηγήσεις, δυσπιστία απέναντι στους μεγάλους, απορία, αλλά και παιδικό πείσμα, μαχητικότητα, δυναμισμό. Κι ακόμα περισσότερο η έξυπνη οπτική γωνία του Zighi δίνει το κάτι άλλο στο κείμενο: αφενός η παιδική ματιά που εκ προοιμίου δεν έχει ακόμα συλλάβει την πραγματικότητα όπως οι μεγάλοι· αφετέρου η εξωγήινη φύση του γίνεται πρίσμα που διηθεί την πραγματικότητα, ακόμα πιο ψευδαισθητικά. Με αποτέλεσμα αυτή να αποδίδεται με λοξό τρόπο, αλλόκοτους συλλογισμούς, εντελώς αληθοφανείς στο μυαλό του, ισχύ ερμηνείας στις ενδείξεις που ο μικρός συγκεντρώνει. Αυτή η διπλή ματιά, ενιαία στην αφήγηση, είναι κάτι καινούριο στην πεζογραφία μας, που αποδίδει a lot.

Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Απολαυστικό ανάγνωσμα. Ευτράπελο όσο και ερεθιστικό. Με ένα τέλος δραματικό, αλλά φυσικό. Ο Παναγιωτόπουλος ανοίγει μια νέα οπτική, μια νέα εικόνα του κόσμου.


> Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στις 15.4.1963 στο Χαλάνδρι, όπου και μεγάλωσε. Σπούδασε τεχνολόγος μηχανικός, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με το θέατρο. Εργάστηκε ως καλλιτεχνικός συντάκτης (από το 1989 έως το 1992) σε εφημερίδες, περιοδικά και την τηλεόραση. Τα τελευταία χρόνια, εκτός από την πεζογραφία, ασχολείται επαγγελματικά με το σενάριο. Έχει γράψει σενάρια για τηλεοπτικές σειρές, ενώ από το 1995 ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τον κινηματογράφο. Έχει γράψει δέκα σενάρια για ταινίες μεγάλου μήκους -ανάμεσά τους οι "Απόντες" (1996), ο "Βασιλιάς" (2002) και η "Αγρύπνια" (2005), όλες σε σκηνοθεσία Νίκου Γραμματικού, οι "Ώρες κοινής ησυχίας" (2006), σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάκου, κ.ά. Για μια απ' αυτές, τους "Απόντες", τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου στο 37ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 1996. Ενεργό μέλος της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδας, διδάσκει σενάριο σε σεμινάρια και σε προγράμματα σπουδών κινηματογράφου. Ποιήματα και διηγήματά του έχουν διακριθεί σε διαγωνισμούς, ενώ το πρώτο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων "Η ενοχή των υλικών" (Πόλις, 1997), τιμήθηκε με το Βραβείο Μαρίας Ράλλη για πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα: "Ο Ζίγκι απ' τον Μάρφαν" (Πόλις, 1998, κυκλοφορεί και στα ιταλικά από τις εκδόσεις Crocetti), "Το γονίδιο της αμφιβολίας" (Πόλις, 1999, β΄ εκδ. Μεταίχμιο, 2012, κυκλοφορεί σε επτά γλώσσες -στα γερμανικά από τις εκδ. Reclam, στα γαλλικά από τις εκδ. Gallimard, στα ιταλικά από τις εκδ. Ponte Alle Grazie, στα σλοβενικά, στα κινέζικα κ.ά), "Αγιογραφία" (Πόλις, 2003, κυκλοφορεί στα γερμανικά από τις εκδ. Reclam και στα γαλλικά από τις εκδ. Gallimard) και "Τα παιδιά του Κάιν" (Μεταίχμιο, 2011, βραβείο Μυθιστορήματος Ιδρύματος Πέτρου Χάρη Ακαδημίας Αθηνών, 2012).

(In2life, 21/11/2017)      
Πάπισσα Ιωάννα


Sunday, February 18, 2018

Βαγγέλης Γιαννίσης, “Ο χορός των νεκρών”


Ένας φόνος ανοίγει το σεντούκι των φλεγόντων θεμάτων. Παιδεραστία και εκδίκηση. Πίσω από τους φόνους ένας εκδικητής, αλλά και πολλά παιδιά που εξευτελίστηκαν αλλά και τραυματίστηκαν χωρίς ελπίδα επούλωσης σε όλη τους τη ζωή.



Βαγγέλης Γιαννίσης
“Ο χορός των νεκρών”
εκδόσεις Διόπτρα -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Διγενές μυθιστόρημα όπως και ο συγγραφέας του. Ο Γιαννίσης ζει μεταξύ Ελλάδας, Σουηδίας και USA. Και το βιβλίο του είναι γραμμένο στα ελληνικά, αλλά αποδίδει σουηδικά σκηνικά και σκανδιναβικά πρότυπα στο αστυνομικό είδος.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Ο σταθερός αστυνόμος Anders Οικονομίδης, Ελληνοσουηδός, αναλαμβάνει την εξιχνίαση του φόνου ενός συνταξιούχου δασκάλου. Γρήγορα βρίσκεται μπροστά σε μια περίπτωση παιδεραστών, καθώς ο νεκρός, ο Rolf Björnström, φαίνεται ότι προωθούσε παιδιά σε παιδεραστές, καθώς βρέθηκαν ίχνη αλυσοδεμένου παιδιού. Βοηθός του Οικονομίδη είναι ο ψυχολόγος Krister Bjerling.

Το κουβάρι ξετυλίγεται σε πολλά επίπεδα, με πολλά πρόσωπα, με πολλά νήματα να διασταυρώνονται. Η παιδεραστία και η έρευνα, ο τιμωρός Σαμαήλ που συνεχίζει να εκδικείται του παιδεραστές, ο γιος του Οικονομίδη που έχει προβλήματα στο σχολείο, η γυναίκα του Lisbeth που μένει έγκυος και θέλει να το ρίξει, οι συνάδελφοι του Anders συνωμοτούν για να τον φάνε… Ο Γιαννίσης απλώνει στο τραπέζι ποικίλα νήματα και το καθένα αυτόνομο κινείται μόνο του, αλλά συνάμα όλα καταλήγουν σιγά σιγά σε μια κοινή πλέξη.

Πρόκειται λοιπόν για ένα συμπαγές αστυνομικό μυθιστόρημα. Καλογραμμένο. Με τις κατάλληλες ανατροπές, με το suspense, με τον ρυθμό που τρέχει χωρίς να λαχανιάζει (πλην ίσως των στοχαστικών παρεμβολών σε πλαγιογραφημένα κεφάλαια). Το διαβάζεις ενώ γύρω σου έχει φασαρία. Το διαβάζεις όταν είσαι κουρασμένη. Έχεις ένα βιβλίο στην τσάντα και το ξεφυλλίζεις με αδημονία στο μετρό, στο διάλειμμα της δουλειάς, στο κρεβάτι το βράδυ. Μετά από πολλά στραμπουληγμένα αστυνομικά έργα, διάβασα ένα γεμάτο βιβλίο, με πλοκή αλλά και με προβληματισμό.
 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Τα θέματα είναι πολλά. Η παιδεραστία, η εκδίκηση. Αυτά δεσπόζουν, αυτά αποτελούν τον πυρήνα του βιβλίου. Πόσο αρρωστημένη είναι η παιδοφιλία, πόσο ανηθικότητα, βρωμιά κρύβεται πίσω από ένα πάθος, αλλά από την άλλη πόσα τραύματα πυορροούν μέσα στην ψυχή των θυμάτων. Αυτά γεννούν μίσος και εκδίκηση. Το παιδί μεγαλώνει και στρέφεται κατά των φυσικών και ηθικών αυτουργών. Φυσικά η αστυνομική λογοτεχνία προσκυνά –σε γενικές γραμμές- το δίκιο και δεν επαινεί την εκδίκηση. Ο ένοχος τιμωρείται. Αλλά τα θέματα μένουν ανοιχτά και δεν κλείνουν με την όποια τιμωρία.



> Ο Βαγγέλης Γιαννίσης ζει και εργάζεται στη Σουηδία. Ταξιδεύοντας με το τρένο από το Έρεμπρο προς τη Στοκχόλμη, συνάντησε τυχαία τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, αποφάσισε να αφηγείται τις ιστορίες του.
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, February 12, 2018

Γιέρζι Κοζίνσκι, “Το βαμμένο πουλί”


Πώς ανδρώνεται ένα παιδί και πόση βία μπορεί ν' αντέξει; Και πώς ο πόλεμος ωριμάζει αφύσικα τον άνθρωπο, τον πετά σ' ένα ημιρεαλιστικό περιβάλλον και τον γδύνει από κάθε απλή ανθρώπινη αίσθηση του κόσμου;


Jerzy Kosinski
“The Painted Bird”
1965
Γιέρζι Κοζίνσκι
“Το βαμμένο πουλί”
μετ. Τ. Παπαϊωάννου
εκδόσεις Μεταίχμιο -2017


Γεννήθηκε Πολωνός το 1933. Επέζησε μικρό παιδί από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετεγκαταστάθηκε στις USA. Έγραψε στα αγγλικά και το παρόν βιβλίο είναι μια λογοτεχνική αναπαράσταση των παιδικών περιπετειών του στα δύσκολα χρόνια του πολέμου.

Η ιστορία εξελίσσεται σαν ένα παραμυθένιο σκληρό story που δεν προκαλεί ιλίγγους. Μια ύπαιθρος σαν βγαλμένη από τον άχρονο κόσμο. Ένα παιδί που δίνεται σε άλλη οικογένεια για να γλιτώσει. Η ζωή όμως του επιφυλάσσει σειρά γολγοθάδων και ανατροπών. Ένα Bildungsroman που μπλέκει τον πόλεμο και την προσωπική ιστορία του μικρού Πολωνοεβραίου συγγραφέα;

Κι εκεί που όλα κυλάνε ομαλά κι αναμενόμενα έρχεται το πρώτο shock. Ώς τότε ο μικρός αλλάζει σπίτια και οικογένειες, μαθαίνει πολλά μυστικά, μαθαίνει να επιβιώνει, μαθαίνει τα χούγια των ξενιστών του και συμπορεύεται μαζί τους. Όλα στο πλαίσιο μιας φυσιολογικής σκληρότητας. Και τότε ο Kosinski χτυπά αλύπητα. Ο μυλωνάς στο σπίτι του οποίου ζει ο μικρός βγάζει με ένα πιρούνι τα μάτια ενός ζευγολάτη με την εντύπωση ότι κοιμάται με τη γυναίκα του… Είκοσι σελίδες μετά οι γυναίκες του χωριού επιτίθενται στη Lyudmila, που φέρεται στη χαζομάρα της σαν ζώο και πηγαίνει με τους άντρες του χωριού, χωρίς αιδώ… Είκοσι σελίδες μετά οι παρτιζάνοι πιάνουν τον σιδερά με την οικογένειά του και τους δένουν πάνω στο κάρο, ξεσκίζοντάς τους με το μαστίγιο…

Εκεί που πας να συνηθίσεις μια επίπεδη ιστορία, ο Kosinski σε πετά στα τάρταρα. Η ζωή είναι σκληρή από τα παιδικά χρόνια. Ο πόλεμος δεν είναι ιστορία από ταινία. Η βία είναι συστατικό στοιχείο της καθημερινότητας, ειδικά σε κοινωνίες όπου η δύναμη του ισχυρού ή της μάζας οριοθετεί τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Μήπως παράλληλα όλη αυτή η σκληρότητα απορρέει από τη φαντασία, από την παραμορφωμένη οπτική γωνία ενός παιδιού που βλέπει τα πάντα αιματηρά και θανατερά; Ούτως ή άλλως η παιδική ψυχή κηλιδώνεται φρικτά από όσα ζει και μας μεταφέρει όλη αυτή την ανθρώπινη βαρβαρότητα με φωτογραφικούς όρους.

Συγκρατώ μια σκηνή ακόμα. Ένας κρατούμενος γεμάτος αίματα βρίσκει μπροστά του έναν αξιωματικό των SS. Κι ο μικρός βλέπει απ’ τη μια την κατακρεουργημένη μορφή του ενός, την ελεεινή του όψη, τα αίματα, τα εξαρθρωμένα μέλη, το παραμορφωμένο πρόσωπό του κι απ’ την άλλη το άψογο παρουσιαστικό του άλλου, την ατσαλάκωτη όψη του, τα φρέσκα ρούχα και τις γυαλισμένες μπότες του, και μένει έκθαμβος. Ο κρατούμενος ψιθυρίζει ένα “κτήνος” κι ο αξιωματικός διατάζει την εκτέλεσή του. Η άρια ομορφιά βγάζει την πιο αδυσώπητη βία! 


Αφού το έργο αποδίδει αυτοβιογραφικά βιώματα, το τέλος αναμενόμενα είναι αίσιο. Ο μικρός πρωταγωνιστής ξαναβρίσκει τους γονείς του και όλα τελειώνουν με τον πιο ευτυχή τρόπο. Μέχρι εκεί όμως χάρηκα το φρικώδες ταξίδι, τις περιπέτειες και τα βάσανά του. Χάρηκα, φυσικά, την περιπέτεια της γραφής να τα αποδώσει, όσο κι αν ρίγησα σε πολλά σημεία του έργου.


> Ο Γιέρζι Κοζίνσκι (1933-1991) γεννήθηκε στην Πολωνία. Εβραϊκής καταγωγής, κατάφερε να διασωθεί από το ολοκαύτωμα και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ το 1957, όπου και έζησε ως την αυτοκτονία του, το 1991. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους αμερικανούς συγγραφείς. Μεταξύ των διακρίσεων που έλαβε για το έργο του συγκαταλέγονται: το βραβείο για το Καλύτερο Ξένο Βιβλίο στη Γαλλία ("Το βαμμένο πουλί"), το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου των ΗΠΑ ("Steps"), ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε με το βραβείο του Εθνικού Ιδρύματος Γραμμάτων και Τεχνών των ΗΠΑ. Επί χρόνια δίδασκε αγγλικά στα Πανεπιστήμια Πρίνστον και Γέιλ, ενώ ήταν ενεργό μέλος ανθρωπιστικών οργανώσεων.

In2life, 12/12/2017 
Πάπισσα Ιωάννα

Monday, February 05, 2018

Αντρέι Μπ(ι)έλυ, “Πετρούπολη”

Μεγάλοι συγγραφείς γράφουν μυθιστορήματα-ωδές στην πόλη τους. Κι εδώ η Πετρούπολη, αποτυπωμένη στο μεταίχμιο εποχών, δοσμένη στο επαναστατικό κλίμα που προετοίμασε το 1917. Ο Bely αφήνει ένα έργο-σταθμό.


 Андрей Велый
“Петербург”
1914
Αντρέι Μπέλυ
“Πετρούπολη”
μετ. Ε. Μπακοπούλου
εκδόσεις Αντίποδες -2017


Ο Nabokov έγραψε ότι είναι ένα απ’ τα τέσσερα καλύτερα μυθιστορήματα του εικοστού αιώνα! Ωδή στον μοντερνισμό του α΄ μισού του προηγούμενου αιώνα ή πίστη στην πεζογραφία των μεγάλων συνθέσεων;

Το πρώτο πράγμα που πρόσεξα είναι το humor που έρχεται να παίξει με τα ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα. Ο Απόλλων Απολλώνοβιτς Αμπλεούχοφ (έχουν αλήθεια οι Ρώσοι τέτοιο όνομα;) είναι γερουσιαστής και μέλος ενός Ιδρύματος στην τσαρική Ρωσία του 1905. Ακόμα κι αυτός υποχωρεί μπροστά σε έναν …καπνοδοχοκαθαριστή (για να μην λερωθεί φυσικά!). Στα σαλόνια της καλής κοινωνίας μαζεύονται για φιλανθρωπικό έρανο. Κι όποιος λέει καμιά σαχλαμάρα πληρώνει λίγα καπίκια πρόστιμο! Σε πολλά σημεία, αλλά ευτυχώς όχι συνεχώς, μια αστειότητα, μια θυμηδία, μια χιουμοριστική διάθεση κάνει το μυθιστόρημα να γεφυρώνει το σοβαρό με το φαιδρό.

Ο γιος του Απόλλωνα, Νικολάι Απολλώνοβιτς Αμπλεούχοφ, που κοιμάται μέχρι αργά, τι ρόλο παίζει σ’ αυτήν τη μεταβατική εποχή; Ποιες οι σχέσεις του με τους αντικαθεστωτικούς, που είχαν κάνει μάλιστα φυλακή στη Σιβηρία;

Το 1905 είναι ένα απ’ τα έτη-σταθμούς της ρωσικής ιστορίας, καθώς σηματοδοτεί εξελίξεις, που οδηγούν στο 1917 – Απ’ τον 19ο αιώνα το τσαρικό καθεστώς κι η παντοκρατορία των μεγαλογαιοκτημόνων περνάνε κρίση - Σε μια σειρά ιδεολογικών ζυμώσεων, αναρχικών εξάρσεων, επαναστατικών αποπειρών, που αποτελούν εργαστήρια εξελίξεων - Τον δέκατο ένατο αιώνα και στις αρχές του εικοστού οι σοσιαλιστικές ιδέες, οι σλαβόφιλες απόψεις, οι φιλελεύθερες θέσεις, οι αναρχικές ιδεολογίες και πράξεις, οι σύλλογοι, τα κινήματα, τα έργα με ανατρεπτικό χαρακτήρα, οι διανοούμενοι κι οι έριδές τους, οι δυτικές επιδράσεις κι οι αμφισβητίες, ένας ορυμαγδός συγκρούσεων, ταραχών, ένοπλων ή μη, καθιστούν τη μεγάλη ρωσική επικράτεια καζάνι βρασμού και φούρνο εξεγέρσεων - Το 1917 έχει πολλούς πατεράδες και μανάδες.

Είναι λοιπόν τον Ιανουάριο του 1905, όταν το πλήθος πλησιάζει ορμητικά τα Ανάκτορα στην Πετρούπολη και δέχεται τα πυρά της κοζακικής φρουράς - Ο κόσμος κινητοποιείται μαζικά εξαιτίας της σφαγής και διαδηλώνει εναντίον του Τσάρου - Ολόκληρη τη χρονιά συνεχείς εξεγέρσεις και διαδηλώσεις αναγκάζουν τον Τσάρο να δώσει συνταγματικά δικαιώματα και να ιδρύσει τη Δούμα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους.


Σ’ αυτό το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο διαδραματίζεται η “Πετρούπολη”. Και το έργο ακριβώς αντικατοπτρίζει τη μάχη του παλιού με το νέο. Του παγιωμένου και κατεστημένου με τ’ ανανεωτικό και επαναστατικό. Έτσι ο συγγραφέας μεταφέρει αυτή τη σύγκρουση στην εντολή που πήρε ο Νικολάι να βάλει μια βόμβα στον πατέρα του. Η σύγκρουση γενιών είναι συχνή στη ρωσική λογοτεχνία, από το “Πατέρες και γιοι” του Turgenev μέχρι τους “Αδελφούς Καραμαζόφ” του Dostoevsky. Αυτή δείχνει πόσο οι ραγδαίες εξελίξεις, οι επαναστατικές πράξεις, οι επάλληλες συγκρούσεις μεταμφιέζονται μέσα στην πεζογραφία ως ρήξη γενεών.

Η εξέλιξη της ιστορίας φέρνει στο προσκήνιο κι άλλα πρόσωπα που δευτεραγωνιστούν. Βασικότερα η Σοφία Πετρόβνα Λιχούτινα (κάποιο μικροειδύλλιο πλέχτηκε με τον Νικολάι), ο άντρας της Σεργκέι Σεργκέγιεβιτς Λιχούτιν, η γυναίκα του Απόλλωνα Άννα Πετρόβνα, ο συνωμότης-“αξιωματικός της Ορχάνκα” Πάβελ Γιακόβλεβιτς Μαρκόβιν και κυρίως ο Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς Ντούντκιν, ο Πέρσης Σισνάρφνε κι ο αρχηγός της αντικαθεστωτικής οργάνωσης Λιπανστσένκο κ.ο.κ.

Ένα βασικό σημείο που με τράβηξε μέσα στην ατμόσφαιρα του έργου είναι ο χορός των μεταμφιεσμένων που λαμβάνει χώρα στη Ρωσία μέσα στο Δωδεκαήμερο. Ο Νικολάι με το κόκκινο ντόμινο, ένας άλλος με λευκό, η Σοφία Λιχούτινα ντυμένη Madame de Pompadour κι όλοι οι αριστοκράτες που μεταμφιέζονται. Αφενός οι μεταμφιεσμένοι αποδίδουν μια (καλή) κοινωνία υποκρισίας και διπλοπροσωπίας. Κι αφετέρου δείχνουν τις παρασκηνιακές κινήσεις που συμβαίνουν πίσω απ’ τη βιτρίνα της ομαλότητας. Έτσι, η Πετρούπολη στην αμφιθυμία και παραδοξότητά της συμβολίζει τη ρωσική ψυχή. Αλλά κι η μεταμφίεση έρχεται να αποτελέσει ένα μερικό σύμβολο του παρασκηνίου, του φαίνεσθαι, των κρυμμένων κινήσεων και των μυστικών πράξεων. Όλος ο τόπος, είτε η πόλη και η όψη της, είτε τα επιμέρους σκηνικά, αντικατοπτρίζει ψυχικές διαθέσεις. Κάτι τέτοιο σήμερα βέβαια θολώνει την αφήγηση, αλλά για το τότε ήταν μια πρωτοπόρα τάση.

Θέλω να επιμείνω περισσότερο στην πρωταγωνίστρια πόλη της Πετρούπολης. Στις αρχές του αιώνα εμπεριέχει και θυμάται όλη της την ιστορία. Από τότε που ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Πέτρο μέχρι τότε. Και παντού, πέρα απ’ το τοπίο, βλέπω τη ρωσική λογοτεχνία να εισχωρεί στις γραμμές. Και παντού ο Pushkin και ο Μπρούτζινος Καβαλάρης, είτε ως ποίημα είτε ως άγαλμα, να ενσαρκώνει τη ρωσική ψυχή. Ο τίτλος υπονοεί αυτό που πρέπει να προσέξει ο αναγνώστης. Η πόλη δεν είναι σκηνικό. Είναι η ζωντανή ιστορία που αναπλάθεται συνεχώς, μέσα από επαναστάσεις, συγκρούσεις και στρωματώσεις. Ποικίλα έργα της ρωσικής λογοτεχνίας στρώνουν το χαλί. Διαβάζουμε ένα έργο που θυμάται το παρελθόν του, λογοτεχνικό και μη. Ζει την ιστορία αλλά και αναμασά τη λογοτεχνία. Εμβάλλει στίχους, ξαναφέρνει στο προσκήνιο σκηνές από άλλα έργα, παραπέμπει σε κείμενα κι ιστορικά γεγονότα.

Το έργο θεωρήθηκε το γεγονός του καλοκαιριού, αφού μεταφράστηκε για πρώτη φορά και δόθηκε στο ελληνικό κοινό. Φωνάζει τι είναι και προκαλεί την ανάγνωση. Προκαλεί.


> Ο Αντρέι Μπέλι, λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Μπορίς Νικολάγιεβιτς Μπουγκάγιεφ, γεννήθηκε στην Μόσχα στις 14 Οκτωβρίου 1880. Γιος καθηγητή, του διάσημου μαθηματικού της εποχής και κοσμήτορα της Μαθηματικής Σχολής. Σπούδασε στο τμήμα Φυσικών Επιστημών της Μαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Μόσχας. εκδήλωσε νωρίς το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία, τη μουσική και τη φιλοσοφία.
Τον Νοέμβριο του 1905 βρέθηκε στην Πετρούπολη, όπου έγινε μάρτυρας των αιματηρών γεγονότων. Η βαθιά σχέση του με τον συμβολισμό αποτυπώνεται στα θεωρητικά άρθρα του με τον τίτλο "Συμβολισμός" (1910), αλλά και στη γραφή του. Την ίδια εποχή επηρεάζεται από τον ανθρωποσοφισμό. Αστός και κοσμοπολίτης -τα προεπαναστατικά χρόνια (1912-1916) τα πέρασε ταξιδεύοντας στην Αφρική και την Ευρώπη-, μετά την επανάσταση του 1917 ο Μπέλυ ακολούθησε την τυπική πορεία ενός διανοούμενου της εποχής. Η σχέση του ωστόσο με το νέο καθεστώς δεν υπήρξε ανέφελη, όπως καταδεικνύεται και από την επιστολή του προς τον Στάλιν (1931).
Κορυφαία θέση στο έργο του κατέχει η "Πετρούπολη" (1913-1914)· περιγράφεται ως μια πόλη σε αργό θάνατο, που εξαιτίας της επανάστασης του Οκτωβρίου έχει τεθεί σε κατάσταση συναγερμού. Άλλα έργα του: το μυθιστόρημα "Το ασημένιο περιστέρι" (1909) και το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα "Κότικ Λετάγιεφ" (1915). Έγραψε επίσης ποιητικές συλλογές, πλήθος κριτικών κειμένων, καθώς και αυτοβιογραφικά έργα. Στα τελευταία μυθιστορήματά του, "Μόσχα" (1926) και "Μάσκες" (1931), η προσήλωσή του στην ανανέωση της μυθιστορηματικής γραφής αποτυπώνεται κυρίως στη γλώσσα. Όπως γράφει ο Γιεβγκένι Ζαμιάτιν: "Μέχρι τέλους ο Μπέλυ παρέμεινε ο Ρώσος Τζόυς".
Πέθανε στις 8 Ιανουαρίου 1934 στη Μόσχα.       

In2life, 28/11/2017


Πάπισσα Ιωάννα