Tuesday, January 30, 2018

Τασούλα Τσιλιμένη, “Το κουμπί”

Ζεστές αφηγήσεις. Θεσσαλία και παιχνίδισμα ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φανταστικό. Δόσεις μεταφυσικού εμφιλοχωρούν στη σκηνή. Κανείς δεν ξέρει ποιες δεισιδαιμονίες έχουν βάση. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχει μια ευαισθησία ως προς τα παιδιά και την ανυπεράσπιστη φύση τους.


Τασούλα Τσιλιμένη
"Το κουμπί"
εκδόσεις Καστανιώτη -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Συνήθως ένα βιβλίο με διηγήματα δεν με χορταίνει. Τι εννοώ; Ότι λόγω του μεγέθους τους με κάνουν γρήγορα να τα ξεχάσω. Σε αντίθεση με το μυθιστόρημα που με κρατά τρεις τέσσερις μέρες κι έτσι το σκέφτομαι πιο συχνά. Κι έπειτα μπορώ εύκολα να το επαναφέρω στον νου μου.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Βεβαίως τώρα θα μιλήσω για ένα βιβλίο με διηγήματα. Ένα μικρό βιβλιαράκι με διηγήματα που δεν γεμίζουν με την πρώτη ματιά το μάτι. Θέλεις γιατί αναφέρονται στο θεσσαλικό τοπίο και στα χωριά του, κάτι που δεν μου λέει και πολλά. Θέλεις γιατί αναφέρεται σε εποχή πολύ πριν εγώ γεννηθώ. Και ξέρετε δύσκολα η γενιά μου μπορεί να πάει τόσο πίσω να δει τα πράγματα μιας προμοντέρνας Ελλάδας. Αυτά θα φάνταζαν αρνητικοί παράγοντες να ολοκληρώσω το βιβλίο, αλλά…

…αλλά πρόσεξα ένα μοτίβο για το οποίο είμαι πολύ ευαίσθητη. Πρόκειται για την κακοποίηση ανήλικων κοριτσιών. Αυτό πρέπει να το συνέδεσα εμφατικά με την “Αστραδενή” της Ευγενίας Φακίνου. Το διάβασα εκεί γύρω στα 17 κι από τότε νιώθω στο πετσί μου αυτήν την απειλή σαν προσωπική υπόθεση. Η τηλεόραση με όσα αναμεταδίδει στο μεταξύ με κάνει ακόμα πιο ευσυγκίνητη.

Η Τσιλιμένη τώρα επαναφέρει το μοτίβο τουλάχιστον τρεις φορές. Και το κάνει με ήπιο τρόπο και μερικώς υπαινικτικό, πράγμα που δίνει πρόσθετη λογοτεχνική αξία στην πράξη της. Έτσι στα διηγήματα που ασχολούνται με αυτό το θέμα η απειλή σκιαγραφείται με τέτοιο τρόπο που να μην προκαλέσει ορατή φρίκη. Αλλά να δείξει εύγλωττα πόσο ήταν επίφοβη, σε κοινωνίες με την κλειστή κοινωνία να διαφεντεύει, η συναναστροφή των μικρών κοριτσιών με ξένους αλλά και με οικείους. Κι ίσως έτσι, η συναισθηματική και όχι η με κινηματογραφικούς όρους αποτύπωση είναι πιο τελεσφόρα.

Στο διήγημα “Η αντάρα” η απώλεια ενός παιδιού δίνεται έμμεσα μέσα από το μεταφυσικό μυστήριο. Πιο συγκεκριμένα όμως η σεξουαλική παρενόχληση σε παιδί  παρουσιάζεται τραγικά όσο και γλαφυρά στον “Λύκο”. Το παιδικό παιχνίδι και η αμελής εμπιστοσύνη στους ξένους οδηγεί σε μια υπαινικτική νύξη. Το παιδί δεν συναγελάζεται με λύκους μόνο στο τραγούδι αλλά και στην πραγματικότητα. Το ίδιο θέμα πραγματεύεται και το διήγημα “Τα κουλούρια του Χαρίλαου”: η μεγάλη αδελφή ενδίδει (αλλά πόσο) στον ιδιοκτήτη του κυλικείου για να ικανοποιήσει την όρεξη για κουλούρια της μικρής αδελφής της.
 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Το διήγημα ίσως θέλει περισσότερο τσαγανό. Αλλά και πάλι με υπαινιγμούς, πλάγιες εκδοχές του φανταστικού και κοινωνικά μηνύματα, έμεινα ικανοποιημένη.


> Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο οποίο διδάσκει θέματα Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας, Αφήγηση και Μυθοπλασία-Δημιουργική Γραφή κειμένων βραχείας φόρμας. Έχει διδάξει σε μεταπτυχιακά προγράμματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Μελέτες της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα έγκριτα περιοδικά και σε συλλογικούς τόμους. Είναι διευθύντρια του ηλεκτρονικού περιοδικού "Κείμενα για τη μελέτη της Παιδικής Λογοτεχνίας" (www.keimena.ece.uth.gr) και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού "Διαδρομές". Ασχολείται επίσης με την κριτική βιβλίων. Εκτός από άρθρα, μελετήματα και βιβλία για τη θεωρία και τη διδακτική της Παιδικής Λογοτεχνίας, γράφει λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά. Διηγήματα και μικρές ιστορίες της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και σε έντυπα, όπως το ηλεκτρονικό περιοδικό "Ο Αναγνώστης", η εφημερίδα "Ελευθερία" και άλλα. Βιβλία της έχουν μπει στη βραχεία λίστα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, ενώ το βιβλίο της "Ο κύριος Μπου" έχει τιμηθεί με το Βραβείο Εικονογράφησης του ίδιου φορέα.
Πάπισσα Ιωάννα


Wednesday, January 24, 2018

Οτέσα Μόσφεγκ, “Αϊλίν”

Οι διαλυμένες αμερικάνικες οικογένειες και τα τραύματα που αφήνουν. Η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που δεν δείχνει τι θα επακολουθήσει, αλλά κάποια στιγμή ξεσπά η καταιγίδα, ο φόνος και η φυγή.


Ottessa Moshfegh
Eileen
Νέα Υόρκη -2015
Οτέσα Μόσφεγκ
“Αϊλίν”
μετ. Α. Μαντόγλου
εκδόσεις Ψυχογιός -2017


Βρέθηκε στη βραχεία λίστα των Booker. Κι από εκεί έφτιαξα μια σειρά έργων, την οποία εγώ οργάνωσα, με έναν πολύ προσωπικό τρόπο. Είναι έργα που έχουν ως τίτλο ένα γυναικείο όνομα κι αυτό αποτέλεσε στο μυαλό μου ένα αντισυμβατικό κριτήριο επιλογής.


Η ηρωίδα ονομάζεται Eileen Dunlop. Είναι είκοσι τεσσάρων ετών όταν διαδραματίζονται τα γεγονότα, το 1964. Τώρα, πολλά χρόνια μετά, θυμάται την εβδομάδα εκείνη πριν εξαφανιστεί από το σπίτι. Μια από τις δύο κόρες του πατέρα της, υφίσταται τον μέθυσο χαρακτήρα του. Την ίδια ώρα εργάζεται γραμματέας σ’ ένα άσυλο ανηλίκων. Παρά την ασημαντότητά της ποθεί τον όμορφο φύλακα Ράντι. Επομένως, η ζωή της μοιάζει μίζερη, καταπιεσμένη, ασφυκτική… ώσπου βρίσκει νόημα στη νέα διευθύντρια εκπαίδευσης του ασύλου, τη Ρεμπέκα, η οποία είναι ανεξάρτητη, κομψή, αεράτη, δυναμική.

Παρένθεση: πόσα αδιέξοδα βρίσκονται στην αρχή ενός μυθιστορήματος; Αυτό το προσωπικό ή κοινωνικό αδιέξοδο, που πνίγει πολλούς, τους κάνει παράλληλα να καταφύγουν στη λευκή σελίδα. Ειδικά η αμερικάνικη λογοτεχνία έχει να επιδείξει πολλά τέτοια τραύματα, ίσως σε αντίθεση με το χαζοχαρούμενο λαμπερό χολιγουντιανό πρότυπο: από τον Philip Roth έως την Gillian Flynn κι από μικρούς μέχρι μεγάλους συγγραφείς, μια σκληρή συνθήκη σύγκρουσης μεταξύ των προσωπικών θέλω και των κοινωνικών συνθηκών γίνεται η βάση μιας αποσυμπιεστικής μυθοπλασίας. Ακόμα περισσότερο το βιβλίο αντανακλά ένα μεγάλο μέρος των αμερικάνικων οικογενειών, οι οποίες έχουν χάσει τη συνοχή τους. Δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτό που λέμε “εστία”, ζουν ατομοκεντρικά, αδιάφορα, χωρίς το σπιτικό να αποτελεί χώρο συλλογικότητας, στοργής και συγγενικής αλληλεγγύης. Κι η Eileen και η Ρεμπέκα ζουν σε ένα σπίτι βρόμικο, αφιλόξενο, χωρίς ουσιαστικά οικογένεια, χωρίς οι ίδιες να ενδιαφέρονται για το νοικοκυριό και την οργάνωση του προσωπικού τους χώρου.

Όλα αυτά δημιουργούν την ανάγκη για σύγκρουση με όλο αυτό το περιβάλλον. Η Eileen θέλει να σκοτώσει τον πατέρα της, να απεξαρτηθεί απ’ τη μίζερη ζωή, να κάνει ένα κακό που θ’ αλλάξει τη βαλτωμένη ζωή της. Ενώ η Ρεμπέκα επιθυμεί να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά του ιδρύματος, αλλάζοντας τον εκπαιδευτικό και σωφρονιστικό προσανατολισμό του. Μοιάζει λίγο με την Κάθριν Αν Γουάτσον (Julia Roberts) στην ταινία “Το χαμόγελο της Μόνα Λίζα” (γυρισμένη το 2003), η οποία το 1953 επιχειρεί μια ειρηνική επανάσταση στο καθωσπρέπει κολλέγιο, όπου διδάσκει. Ωστόσο, οι ομοιότητες τελειώνουν εκεί, καθώς η Ρεμπέκα εκφράζει ένα πιο βίαιο πρότυπο αλλαγών.
  

Τελικά άξιζε η ανάγνωση. Όχι μόνο το στήσιμο της υπόθεσης που κλιμακωνόταν σταδιακά. Όχι μόνο η εξαιρετική απόδοση των χαρακτήρων: η πρωταγωνίστρια που εισπράττει ένα μίζερο περιβάλλον, μια διαλυμένη οικογένεια, μια αδιέξοδη ζωή. Ο πατέρας της που όλη μέρα πίνει, που δεν έχει άλλη ζωή παρά αυτή, που αδιαφορεί για την κόρη του. Κι η Ρεμπέκα που ίσως είναι η πιο αδύναμη αφηγηματικά. Άξιζε την ανάγνωση γιατί η καταιγίδα που υπέφωσκε ξέσπασε, αλλά όχι όπως την περιμέναμε. Που σιγόβραζε ειδικά σε παραλληλισμούς με κρατούμενους και στην ανάγκη να ξεσκεπαστεί μια ενδοοικογενειακή τραγωδία. Κι εκεί –επίτηδες χωρίς σαφή αίτια- η Eileen αρπάζει το όπλο και, χωρίς να σκοτώσει, το σκάει από τη φυλακή που εργάζεται και από τη “φυλακή” όπου ζει.


> Η Οτέσα Μόσφεγκ είναι συγγραφέας από τη Νέα Αγγλία. Διηγήματά της έχουν εκδοθεί στα λογοτεχνικά περιοδικά Paris Review, New Yorker και Granta, και έχουν τιμηθεί με τα βραβεία Pushcart, O. Henry και Plimpton Discovery. Το πρώτο της μυθιστόρημα, "Αϊλίν", προτάθηκε για το βραβείο National Book Critics Circle, κέρδισε το βραβείο PEN/Hemingway για πρωτοεμφανιζόμενο μυθιστόρημα και συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα για το βραβείο Man Booker 2016.

In2life, 31.10.2017 

Πάπισσα Ιωάννα

Friday, January 19, 2018

Εσκόλ Νεβό, “Τρεις όροφοι”

Οι άνθρωποι είμαστε δεμένοι στους ορόφους της ψυχής μας. Κάθε όροφος κι ένα λάθος. Κάθε όροφος και μια Freudian μονομανία. Και γι’ αυτό κάνουμε λάθη. Με καλές προθέσεις, αλλά με λάθος δυνατότητες.


אשכול נבו‎‎
שלוש קומות
2015
Εσκόλ Νεβό
“Τρεις όροφοι”
μετ. Λ. Μιζάν
εκδόσεις Καστανιώτη -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Ισραηλινή λογοτεχνία. Αποκαλύψεις συνεχείς σε μια χώρα που πολεμά με το παρελθόν και με το παρόν της. Με αντιαραβικά αισθήματα και με εκκλήσεις ειρήνης. Με μια σύγχρονη όψη που βαριανασαίνει μέσα στην καυτή έρημο.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Σκληρό βιβλίο. Απ’ την αρχή. Σκληρό κι ανελέητο που δεν συνάδει με χαλαρές αναγνώσεις κι entertainment reading. Ο Arnon Levanoni χάνει τα μυαλά του, όταν υποψιάζεται ότι η γηραιός γείτονας Herman πείραξε την μικρή κόρη του Ofri. Η αστυνομία, μια ψυχολόγος, η γυναίκα του Ayelet διαβεβαιώνουν ότι δεν έγινε κάτι επιλήψιμο. Αυτός όμως ψυχαναγκαστικά πιστεύει ότι η normal ζωή της κόρης του διασαλεύτηκε από τότε.

Σκληρό όχι μόνο εξαιτίας της εικαζόμενης σεξουαλικής παρενόχλησης –που μπορεί και να μην έγινε ποτέ. Σκληρό μυθιστόρημα επειδή ο Arnon ζει με τους εφιάλτες του και τις αυτοενοχές του. Βαρύ επειδή ο Arnon συγκρούεται με τους γύρω του (επιτίθεται μάλιστα στον Herman) και τα σπάει με τη γυναίκα του. Ζούμε μέσα από τα μάτια του. Κι αυτό μας κάνει να τον συμπαθούμε όσο κι αν βλέπουμε την εμμονή να γίνεται ανισορροπία. Να γίνεται μονομανία και επιθετικότητα. Αγγίζουμε την τραγικότητα ως όρο του αδιεξόδου του. Σταδιακά το βάρος μεταφέρεται στην εγγονή του Herman, που ποθεί τον Arnon και θέλει να της πάρει την παρθενιά. Κι έπειτα τον απειλεί να το πει στη γυναίκα του. Η σκληρότητα της αρχής ξεθυμαίνει κάπως…

Αυτό συνέβαινε στον πρώτο όροφο. Στο πρώτο δηλαδή επεισόδιο ενός σπονδυλωτού μυθιστορήματος, που εκτυλίσσεται σε μια τριώροφη πολυκατοικία του Ισραήλ. Στον δεύτερο όροφο μένει η Hani Doron. Με άντρα που λείπει συνεχώς σε ταξίδια και με δύο παιδιά. Και η επιστολή της στη φίλη της Neta αποσκοπεί στο να αναδείξει το πρόβλημα που προέκυψε όταν εμφανίστηκε ο κυνηγημένος απ’ τους οφειλέτες του κουνιάδος της Ebiatar. Με τον οποίο μάλιστα ο άντρας της Ashaf δεν μιλά για είκοσι χρόνια. Και τώρα ζητά καταφύγιο. Κι αυτή η αλλαγή φέρνει ανανέωση στο μυαλό της Hani. Συν μια συνεύρεση που έρχεται ν’ αερίσει τη σκουριασμένη της σκέψη.

Σκληρή είναι κι η τρίτη ιστορία, με κέντρο τον τρίτο όροφο όπου ζει η χήρα δικαστίνα Dvora Endelman. Μιλάει στον πεθαμένο άντρα της Michael για τον πόνο της μάνας που αναγκάστηκε να χάσει τον γιο της Adar. Να τον χάσει όταν αυτός αποφάσισε να φύγει στο παρελθόν απ’ το σπίτι για να γλιτώσει απ’ την ασφυκτική ανατροφή των δύο γονέων του. Ο Michael δεν τον συγχώρησε ποτέ κι ο Adar δεν επιζήτησε ποτέ να ξαναδεί ούτε τη μάνα του. Και τώρα που έγινε ο ίδιος πατέρας κάνει μικρές υποχωρήσεις για να ξανασμίξει με την Dvora.

Κοινό σημείο και των τριών ιστοριών είναι τα ψυχολογικά προβλήματα των πρωταγωνιστών. Και μάλιστα η καταφυγή σε ψυχολόγο φαντάζει και στα τρία μια κάποια λύσις… Τα προβλήματα των ηρώων προκύπτουν απ’ τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους. Και με τον εαυτό τους. Με τα διλήμματα που όλοι αντιμετωπίζουμε, οδηγημένα βέβαια σ’ ένα ακραίο επίπεδο τραγικότητας. Με την οικογενειακή ζωή που πέφτει πάνω στα παγόβουνα των παρεξηγήσεων και των νευρώσεων των μελών της.

Κοινό σημείο η απεύθυνση σε κάποιον με μορφή συζήτησης, επιστολής ή μηνυμάτων στον τηλεφωνητή. Αυτή η επιλογή σημαίνει εξομολόγηση. Την ανάγκη του ανθρώπου να εκμυστηρευτεί όσα κλωθογυρίζουν στο μυαλό του. Όσα τον βαραίνουν, κλονίζουν την καθημερινότητα και διασαλεύουν τη ζωή του.

Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Το σπονδυλωτό αυτό μυθιστόρημα έχει εξαιρετικές στιγμές κορύφωσης. Ειδικά η πρώτη κι η δεύτερη ιστορία αφορούν ανθρώπους που έκαναν λάθη, από αγνές προθέσεις. Ανθρώπους σαν εμάς που πίστεψαν σ’ αυτό που έκαναν, αν και αυτό αποδείχτηκε λάθος. Αποδείχτηκε ότι κατέστρεψε σχέσεις και δεσμούς.

Κι ακόμα περισσότερο εκπληκτικό είναι ότι το μυθιστόρημα διαρθρώνεται πάνω στο τριμερές σχήμα της ψυχής κατά τον Freud. Ο πρώτος όροφος αντιστοιχεί στο id, που περιλαμβάνει τις παρορμήσεις και τα πάθη. Το ένστικτο που λειτουργεί ζωικά. Ο δεύτερος όροφος αντιστοιχεί στο ego, που βρίσκει τομές μεταξύ των θέλω και των πρέπει. Στον τρίτο όροφο αντιστοιχεί το superego, που απαιτεί αυτοπειθαρχία κι εμμονή στις επιπτώσεις των πράξεών μας μέσα στην κοινωνία. Οι άνθρωποι του Eshkol Nevo λειτουργούν απόλυτα φυσιολογικά. Αλλά επειδή υπερισχύει το ένα απ’ τα τρία μέρη, διαπράττουν οικτρά λάθη. Amazing reading.

> Ο Εσκόλ Νεβό γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1971. Σπούδασε κειμενογράφος στη Σχολή Τίρζα Γκρανότ και ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Σήμερα διευθύνει τη μεγαλύτερη ιδιωτική σχολή δημιουργικής γραφής στο Ισραήλ και θεωρείται ο μέντορας πολλών νέων ανερχόμενων συγγραφέων. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων και αφηγήματα. Ο ίδιος είναι ιδιαιτέρως αγαπητός στους αναγνώστες και όλα του τα βιβλία έχουν συμπεριληφθεί στις λίστες των ευπώλητων τίτλων. Το έργο του έχει μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Το μυθιστόρημα Τρεις όροφοι (2015) είναι το τελευταίο του βιβλίο και το πρώτο που μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα. Τα υπόλοιπα έργα του: Ο Τσίμερ στο Γκιβατάιμ (2001), Εγχειρίδιο γι’ αυτούς που χώρισαν πρόσφατα (2002), Τέσσερα σπίτια και νοσταλγία (2004), Ευχές Παγκοσμίου Κυπέλλου (2007), Ο μπαμπάς της Αμαλίας ταξιδεύει στην Αυστραλία (2010), Άγνωστος τόπος (2011), Το τελευταίο τελετουργικό λουτρό στη Σιβηρία (2013).

In2life, 14/11/2017 

Πάπισσα Ιωάννα

Sunday, January 14, 2018

Κοσμάς Χαρπαντίδης, “Το άκυρο αύριο”

Βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας, Γερμανική μπότα, Εθνικιστές αντάρτες, αντικομουνισμός, θρησκοληψία, μεταπολεμική Ελλάδα, ακροδεξιά αναγέννηση, ρατσισμός, αίμα… τα υλικά για τη συνταγή είναι εδώ, να δούμε την εκτέλεση.



Κοσμάς Χαρπαντίδης
“Το άκυρο αύριο”
εκδόσεις Πόλις
2017
 


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Γιατί το διάλεξα; Επειδή μου το έστειλαν οι εκδόσεις Πόλις… Και μια πολύ ωραία αφιέρωση από τον συγγραφέα… Μερικές φορές δυο τέτοιες κινήσεις κερδίζουν.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
 Πόση σχέση έχει ο πραγματικός Γιώργος Ζορμπάς με τον μυθιστορηματικό Αλέξη Ζορμπά, πόση ο Ισμαήλ με τον γαλανακικό Ισμαήλ Φερίκ πασά; Πόση τώρα ο Πρόδρομος Αρσλάνογλου με τον ιστορικό Αντών Τσαούς;

Ο αρνητικός ήρωας του Χαρπαντίδη αφορμάται βέβαια από τον ανατολικομακεδόνα εθνικιστή της δεκαετίας του ’40. Αλλά δεν ταυτίζεται ούτε αντιγράφει το ιστορικό alter ego του. Σε κάποια σημεία μάλιστα συνυπάρχουν μέσα στο μυθιστόρημα, αν και το μυαλό όποιων ξέρουν την Ιστορία της βουλγαρογερμανικής κατάκτησης της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης τα δύο πρόσωπα αντανακλώνται αμοιβαία. Ο Αρσλάνογλου είχε στήσει το αντάρτικό του στα βουνά γύρω από τη Μικρόπολη (Δράμα). Και ξιφουλκούσε με αιματηρή βία εναντίον των Βουλγάρων (θετική δράση στο πλαίσιο της Αντίστασης). Αλλά και εναντίον των Αριστερών (Εμφύλια διαμάχη που συνεχίστηκε το 1946-1949). Και αργότερα, όταν εκλεγόταν δήμαρχος για τρεις δεκαετίες, μέχρι το 1982 όταν εξαφανίστηκε μυστηριωδώς.

Την ιστορία του τη γράφει η Αθηνά Παγκρατίδη, κόρη του γραμματέα του Παγκράτη Παγκρατίδη. Ο οποίος κάποια στιγμή απομακρύνθηκε από το περιβάλλον του Αρσλάνογλου. Έτσι, με συνεχή πηγαινέλα το μυθιστόρημα στήνει γρήγορες σκηνές από το 1941 μέχρι το 2011. Εβδομήντα χρόνια εθνικιστικής βίας, που συνεχίστηκε και μετά τον θάνατο του αιμοβόρου ανταρτάρχη. Καθώς κληροδοτήθηκε στην ακροδεξιά οργάνωση “Σπαρτιατική Λάβρυς” τόσο η έφεση στη βία όσο και η εθνικιστική προς τους μετανάστες επιθετικότητα. Κι ο Αρσλάνογλου γίνεται σύμβολο, ηρωικός θρύλος, αντικείμενο εκμετάλλευσης από εκκλησιαστικούς κύκλους που θέλουν την αγιοποίησή του. Ευτυχώς η επίσημη Εκκλησία ανθίσταται), λάβαρο μιας ακραίας νοοτροπίας που περίμενε στο χώμα να ξανακαρπίσει.

Ορισμένα σημεία του μυθιστορήματος είναι αρκούντως καίρια σαν μικρά διηγήματα. Το νόημά τους αποστάζεται μέσα στην αυτοτέλειά τους. Και δυο-τρεις σελίδες δίνουν το στίγμα της εποχής και της αφήγησης. Γενικότερα, η ιστορία του Αρσλάνογλου δείχνει πώς συγχέονται πατριωτισμός και εθνικισμός. Ορθοφροσύνη και αντικομουνισμός. Πίστη στον εαυτό και στα όπλα. Ελληνικός τσαμπουκάς και πείσμα, τόλμη και ξεροκεφαλιά. Ντομπροσύνη και απατεωνιά, θρησκευτικότητα και θρησκοληψία…

Από την άλλη, το κείμενο πάσχει ως λογοτεχνικό σύμπαν, αφού αποτελείται από πολλές ψηφίδες οι οποίες δεν ενώνονται σε ένα καλοδεμένο σύνολο. Πολλά επεισόδια του τότε (δεκαετία 1940) και του ύστερα (1950, έπειτα το 1982, άλλα αργότερα και σήμερα): αλλά όλα αυτά δεν δένουν σε ένα αλληλοσυμπληρούμενο κείμενο, όπου όλα συνδέονται σε ένα εντελεχές σύνολο. Στην ουσία πρόκειται για πολλά συρραμμένα επεισόδια: η μόνη κορύφωση που έχουν είναι η αποκάλυψη των ποικίλων φαινομένων που εξηγούν τα παρουσιαζόμενα ως θαύματα του Πρόδρομου Αρσλάνογλου.

Και τέλος τα πρόσωπα, εκτός από τον κεντρικό “ήρωα”, που σκιαγραφείται εκτενώς και ποικιλοτρόπως, είναι απόντα. Η αφηγήτρια, πλην δυο πινελιών, είναι αόρατη, η σχέση της με τον πατέρα της επιδερμικά δοσμένη. Το γιατί ο πατέρας της έφυγε από τον κύκλο του Αρσλάνογλου αδιευκρίνιστος και αβαρύς. Οι άλλοι από τις θεούσες υποστηρίκτριές του έως τον Λάμπρο που σχετιζόταν με την Αθηνά αλλά στο τέλος κόλλησε στη “Σπαρτιατική Λάβρυ” κι από τον αντίπαλο Πετρόπουλο ως τον Υπουργό είναι κομπάρσοι, φτηνοί και άχρωμοι, σε ένα μη-μυθιστορηματικό σκηνικό.


Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Είδα μια καλή ιδέα, μια ιδέα στηριγμένη στην Ιστορία και σε έναν θρύλο της περιοχής, θρύλο που έχει σωρεύσει πολλά μυθεύματα γύρω του. Αλλά η μυθιστορηματική της πραγμάτωση κόλλησε στον χειρισμό της υπόθεσης και των προσώπων.

Πάπισσα Ιωάννα

Tuesday, January 09, 2018

Έλενα Πονιατόφσκα, “Το τρένο θα περάσει πρώτο”

Μεξικό. Οι σιδηροδρομικοί απεργούν και παραλύουν τον κόσμο. Η μαχητικότητά τους είναι συγκινητική. Είναι ένας άνεμος αισιοδοξίας ότι οι μάχες μπορούν να έχουν αίσιο τέλος. Ουτοπία ή ρεαλισμός;



Elena Poniatowska
“El tren pasa primero”
2007

Έλενα Πονιατόφσκα
“Το τρένο θα περάσει πρώτο”
μετ. Μ. Μπονάτσου
εκδόσεις Καστανιώτη -2017


Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):
Βραβείο Cervantes για το σύνολο του έργου της συγγραφέως και βραβείο Rómulo Gallegos για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):
Η Poniatowska, διαβάζω, διακρίνεται για τη σύζευξη λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας. Κι αυτό το βιβλίο της συνδυάζει το ιστορικό και χρονογραφικό χαρακτήρα με τη μυθοπλασία. Πρόκειται για την απεργία των σιδηροδρομικών που παρέλυσε τη χώρα του Μεξικό κάπου στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η νίκη των απεργών κι η μισθολογική και θεσμική αναβάθμισή τους γιορτάστηκε ως νίκη του λαού απέναντι στο κεφάλαιο και στους Αμερικάνους που έλεγχαν την οικονομία της χώρας.

Πρωτεργάτης της απεργίας είναι ο Trinidad Pineda Chiñas. Ο οποίος αναδεικνύεται αδιαμφισβήτητος ηγέτης του εργατικού κινήματος και εκλέγεται  γενικός γραμματέας του συνδικαλιστικού οργάνου των σιδηροδρομικών. Μέχρι τότε επικεφαλής οριζόταν από την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να ελέγχονται τα συνδικάτα και να ξεπουλιούνται οι αγώνες. Τώρα ο Trinidad χαράζει μια σταθερή γραμμή. Ο Τύπος τον κατηγορεί για κομουνιστή, ενώ ο ίδιος δεν διστάζει να έρθει σε αντίθεση και με τα κομουνιστικά-σοσιαλιστικά κόμματα. Ως ιδεαλιστής κομουνιστής δίνει έναν σκληρό αγώνα, ακόμα και εναντίον των συντρόφων του, που δειλιάζουν.

Στην ουσία η Poniatowska μετατρέπει σε ρεπορταζιακό μυθιστόρημα ή σε μυθιστορηματική βιογραφία τα γεγονότα του 1958-1959: http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/mexican-railroad-workers-strike-wages-and-union-rights-1958-1959. Τότε έγινε μια μαζική απεργία των σιδηροδρομικών υπό την ηγεσία του Demetrio Vallejo. Ο οποίος φυλακίστηκε τελικά για τους αγώνες του.

Η Μεξικάνα συγγραφέας γράφει μ’ έναν μαχητικό και ορμητικό τρόπο. Όλα σαρώνονται απ’ την ενέργεια των απεργών και την αισιοδοξία της νίκης. Η γραφή της, ζωντανή και καταιγιστική, παρασέρνει κι εμάς στη λαίλαπα μιας ταξικής μάχης, που αποβαίνει νικηφόρα. Η ιστορία παρουσιάζεται ζωντανή μ’ αλλαγμένα τα ονόματα, αλλά ανάγλυφη την ατμόσφαιρα και το επαναστατικό κλίμα της απεργίας.
 
Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):
Mε κέρδισε η πνοή κι η μαχητικότητα. Μ’ άφησε αποστασιοποιημένη η μετατροπή της σειράς απεργιών σε λογοτεχνία.


> Η Έλενα Πονιατόφσκα (ολόκληρο το όνομά της Helene Elizabeth Louise Amelie Paula Dolores) γεννήθηκε στο Παρίσι, το 1932. Ο πατέρας της, απόγονος Πολωνών ευγενών, και η μεξικανικής καταγωγής μητέρα της, μετανάστευσαν στο Μεξικό το 1942, όταν η μελλοντική συγγραφέας ήταν μόλις δέκα χρονών. Εκεί μεγάλωσε, αλλά αργότερα σπούδασε στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και φυσικά στη δεύτερη πατρίδα της. Από το 1954 ασχολείται με τη δημοσιογραφία, θεωρώντας την όχι επάγγελμα, αλλά κοινωνικό λειτούργημα· παράλληλα συνέγραφε και πολλά βιβλία (μυθιστορήματα, δοκίμια, ρεπορτάζ, διηγήματα και θεατρικά εργα), ενώ για ένα διάστημα δίδαξε και σε πανεπιστήμια του Μεξικού.
Το πρώτο της μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1969 ("Hasta no verte Jesus mio") και βασιζόταν στις διηγήσεις του Χεσού Παλάνκο, ενός εργάτη γης που είχε συμμετάσχει στον Μεξικανικό εμφύλιο πόλεμο, στις αρχές του 20ού αιώνα.
Το επόμενο βιβλίο της ήταν το "La noche de Tlatelolco" (1971) και βασιζόταν στη σφαγή των φοιτητών, στην Πόλη του Μεξικού, την οποία διέταξαν ο τότε πρόεδρος της χώρας Ντιάς Ορτάζ και ο υπουργός του των Εσωτερικών (και κατοπινός πρόεδρος) Λουίς Ετσεβερία, στις 2 Οκτωβρίου του 1968. Το μακελειό εκείνο (η βρετανική εφημερίδα Guardian υπολόγισε σε 350 τους νεκρούς φοιτητές), που σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά, εξακολουθεί ν' αποτελεί μαύρη κηλίδα στην ιστορία του Μεξικού ως σήμερα, και οι υπεύθυνοί του δεν δικάστηκαν ποτέ. Παρότι γράφτηκαν πολλά βιβλία γι' αυτό, το συγκεκριμένο έργο της Πονιατόφσκι, ένα από τα δημοφιλέστερά της, αποτέλεσε ορόσημο για τη μεξικανική λογοτεχνία, γιατί χειρίστηκε πολλές και διαφορετικές πηγές στη συγγραφή του (ρεπορτάζ, προφορικές διηγήσεις, μαρτυρίες όσων επέζησαν από τη φοβερή σφαγή, επίσημα έγγραφα, άρθρα εφημερίδων κτλ.) Η Πονιατόφσκα ακολούθησε το ίδιο στιλ και σε άλλα βιβλία της με θέματα, όπως τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο ή τον αγώνα των Ζαπατίστας στην επαρχία Τσιάπας του Μεξικού.
Άλλα έργα της: "Querido Diego, te abraza" (μυθιστόρημα, 1978, βασισμένο σε υποθετικές επιστολές που κάποια γυναίκα στέλνει στον ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα), "La casa de la tierra" (διηγήματα, 1980), "El ultimo guajalote" (δοκίμιο, 1982), "Moletiques y pasiones" (μυθιστόρημα, 1987), "La flor de lis" (μυθιστόρημα, 1988), "Tinisima" (μυθιστόρημα, 1992, βασισμένο στον βίο της Ιταλίδας φωτογράφου Τίνας Μοντότι, που έζησε στο Μεξικό το πρώτο ήμισυ του 20ού αίωνα) κ.ά.
Το 2001, το τελευταίο μυθιστόρημά της, "Το δέρμα του ουρανού" (La piel del cielo), βραβεύτηκε από διεθνή επιτροπή, αποτελούμενη από ισπανόγλωσσους συγγραφείς, με το βραβείο, Alfaguara 2001, ξεχωρίζοντας ανάμεσα στα καλύτερα 592 ισπανόγλωσσα μυθιστορήματα του προηγούμενου έτους, επειδή "η συγγραφέας κινεί με πρωτοφανή δύναμη τα πρόσωπα του έργου της".
Η Έλενα Πονιατόφσκα τιμήθηκε επιπλέον με το βραβείο Xavier Villaurrutia, το 1971, αλλά το αποποιήθηκε. Ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Columbia της Νέας Υόρκης, του Sinaloa, της Toluca και του Πανεπιστημίου της Φλόριντα. Επίσης, το 1979 έλαβε το Εθνικό Βραβείο Δημοσιογραφίας του Μεξικού.

Πάπισσα Ιωάννα

Sunday, January 07, 2018

ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΚΟ το 2018

Η
νέα
χρονιά
δεν φέρνει
δώρα, θα είναι ίδια
με
κάθε άλλη,
αν δεν την εμπλουτίσουμε
με δικές μας πινελιές. Τα βιβλία δεν
είναι στόχος, δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι το μέσο
για να ξαναβρούμε
τον εαυτό μας, να ξαναδούμε τη ζωή με άλλο
πρίσμα και ν' αντιληφθούμε πόσο φτωχός είναι ο κόσμος
μέσα στα πλούτη του, πόσο μίζερος χωρίς πνευματικότητα κι αγάπη.
φως,
φως,
φως,
φως,

φως!

Χρόνια πολλά σε όλους, 
χρόνια πολλά και στους Γιάννηδες και τις Ιωάννες.
Πάπισσα Ιωάννα



(Πέρα απ' τη γιορτή μου,
σήμερα είναι κι η επέτειος του θανάτου του Εμμανουήλ Ροΐδη (7 Ιανουαρίου 1904),
 του συγγραφέα που κατά έναν τρόπο με γέννησε)