Monday, December 14, 2015

“Ο θαμμένος γίγαντας” του Καζούο Ισιγκούρο

Μια ιστορική αφήγηση ή μια αλληγορία για τη σημερινή Ευρώπη; Κι αν ο Μεσαίωνας μοιάζει με το σήμερα, πώς αναδεικνύεται αυτή η ομοιότητα; Αλλιώς, ποιο μήνυμα αφήνεται από τα βάθη του παρελθόντος στον σημερινό αναγνώστη;


Γιαπωντσίνο:
Kazuo Ishiguro
“The Buried Giant”
Faber & Faber
London 2015
Καζούο Ισιγκούρο
“Ο θαμμένος γίγαντας”
μετ. Α. Μαντόγλου
εκδόσεις Ψυχογιός
2015
 


          Στα “Απομεινάρια μια μέρας”, στο πιο γνωστό έργο του Ισιγκούρο, βλέπουμε την απόλυτη βρετανοποίηση του Ιάπωνα συγγραφέα, καθώς αυτός καταφέρνει να αποδώσει το κλίμα της αγγλικής κοινωνίας τόσο φλεγματικά που δεν φαντάζεται κανείς ότι δεν πρόκειται για γηγενή αναντάμ παπαντάμ.
          Σ’ αυτό-του το έργο ο μυθιστοριογράφος παραμένει στη βρετανική γη, αλλά την επισκοπεί στη μεσαιωνική-της εποχή, μια αναγωγή που κάνει όσα συμβαίνουν να φαίνονται εκτός χρόνου, εκτός έθνους, εκτός πραγματικότητας. Ένα παραμύθι για μεγάλα παιδιά, που καταρχήν κερδίζει τον αναγνώστη με την αφηγηματική-του ομαλότητα και το άχρονο πλαίσιό-του. Ξεκινώ λοιπόν κι εγώ με ορμή, περιμένοντας από την ιστορία να αποκτήσει βάθος και τις διάφορες ενδείξεις, όπως το εύρημα με την απώλεια μνήμης ή την ύπαρξη μυθικών δράκων, να εξελιχθούν σε πιθανές αλληγορικές αναγωγές.
          Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι φεύγει από το χωριό-τους για να βρει τον γιο-τους. Ο Αξλ και η Μπέατρις διασχίζουν τη χώρα, περνάνε από το χωριό των Σαξόνων, συναντούν πολεμιστές, ακούνε για δράκους, διασταυρώνονται με παράξενες γριές και πανύψηλους βαρκάρηδες κ.ο.κ., πάντα με τη λήθη να συνοδεύει τις ανησυχίες-τους, καθώς νιώθουν ότι ο Θεός τους καταράστηκε να ξεχνάνε.
          Η ιστορία εξελίσσεται κατά τα επικά πρότυπα σε μια μονόδρομη πορεία, πάνω στην οποία συναρθρώνονται τα επεισόδια σε μια αλυσίδα. Σε κάποια στιγμή η ιδιωτική ιστορία δυο γηραιών αγροτών αποκτά εθνικό χαρακτήρα, καθώς εμπλέκεται με τη διαμάχη Σαξόνων και Βρετανών μετά την ένωσή-τους από τον βασιλιά Αρθούρο τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Σημειωτέον ότι ο Αρθούρος δεν είναι σίγουρο ότι είναι ιστορικό πρόσωπο, αλλά ο θρύλος-του γαλούχησε τους Βρετανούς κι έτσι ο Ισιγκούρο πατά σ’ αυτόν τον θρύλο για να μυθιστορηματοποιήσει. Σε ένα ορεινό μοναστήρι το κυνήγι της δράκαινας Κουερίνγκ συνδέεται με τη σύγκρουση του λόρδου Μπρένους με τον πολεμιστή Γούισταν.
          Ο Ισιγκούρο αναμιγνύει ιστορία και μύθο, ρεαλιστικό επίπεδο και φανταστικό, πραγματικότητα και θρύλους. Δεν ξέρω αν για έναν Βρετανό το μυθιστόρημα λέει κάτι καινούργιο ή αν είναι μια ενήλικη “σοβαρή” εκδοχή του “Άρχοντα των Δακτυλιδιών” και άλλων παρόμοιων λογοτεχνικών έργων. Δεν ξέρω αν ένας σύγχρονος Αγγλοσάξονας, μεγαλωμένος με αυτήν την κουλτούρα, θα το βρει επίκαιρο, πρωτοποριακό, δυναμικό. Δεν ξέρω καν γιατί γράφτηκε, εκτός αν η χαμένη στην αχλή των θρύλων βρετανική ιστορία αντικατοπτρίζει την κατά Ισιγκούρο σύγχρονη πραγματικότητα.
Έτσι, επειδή εγώ δεν μπόρεσα να αντιληφθώ το πολιτισμικό διακύβευμα, παρόλο που ξεκίνησα το βιβλίο με προσδοκίες, βούλιαξα σε μια ωραία ιστορία, σαν άρλεκιν για ιστοριόφιλους, σαν μαγικό έπος που δεν μπορώ ωστόσο να καταλάβω ποιο στίγμα δίνει στον σημερινό αναγνώστη. Πιστεύω και το έχω ξαναγράψει ότι τέτοια βιβλία εκφράζουν μια συγκεκριμένη πολιτισμική παράδοση και πολλοί προσπαθούν να τα παρουσιάσουν, λόγω της κυριαρχίας της αγγλοσαξονικής κουλτούρας, ως must παγκοσμιοποιημένο προϊόν.
          Θα ξαναγράψω αυτό που είχα πει για τον άκρως αγαπητό-μου Κούντερα. Βιαζόμαστε ως χώρα να προβούμε στην έκδοση ενός καθιερωμένου ξένου συγγραφέα (το προκείμενο βιβλίο του Ισιγκούρο κυκλοφόρησε στα αγγλικά μέσα στο 2015 και, φαντάζομαι, ο Ψυχογιός είχε ήδη κλείσει την έκδοσή-του, χωρίς να ξέρει καλά καλά περί τίνος πρόκειται) κι έτσι δείχνουμε αφάνταστο επαρχιωτισμό και λογοτεχνικό καταναλωτισμό με τυφλή εμπιστοσύνη σε σινιέ προτάσεις.

[Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο είναι αντλημένες από: themiddleagesjpf.weebly.com, www.pinterest.com, www.uk.filo.pl, www.bbc.co.uk, www.ducksters.com και www.dailymail.co.uk]
Πατριάρχης Φώτιος

6 comments:

Hermine said...

Αγαπητέ Πατριάρχη,
Ταπεινά θα ήθελα να αναφέρω οτι ο Ιshigurο γεννήθηκε στην Ιαπωνία, αλλά οι γονείς του μετανάστευσαν στην Αγγλία όταν ήταν μόλις 5 ετών. Μεγάλωσε και σπούδασε στο Αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα και μόνο στα 30 του επισκέφτηκε ξανά την Ιαπωνία. Έχει δηλώσει πολλές φορές οτι ελάχιστα γνωρίζει την Ιαπωνική κουλτούρα και ο ίδιος κατατάσει τον εαυτό του στους Βρετανούς συγγραφείς...
Όσο για το "Ο θαμμένος γίγαντας", δεν νομίζω οτι πρόκειται για πολιτική αλληγορία. Κατά τη γνώμη μου πρόκειτα για αλληγορία στις ανθρώπινες σχέσεις, κυρίως στη σχέση ενός ζευγαριού. Οι κοινές τους αναμνήσεις, καλές ή κακές (στην ουσία η ζωή τους ολόκληρη που μοιράστηκε στα δύο) είναι αυτές που θα τους ολοκληρώσουν και η απώλειά τους θα τους κάνει να νιώθουν χαμένοι...Η πορεία για να βρούν το γιό τους, τελικά τους φέρνει πιο κοντά και αναδυκνύει πόσο σημαντικός είναι ο ένας για τον άλλο.
Η γραφή του Ishiguro μου αρέσει πολύ και διάβασα το βιβλίο σχεδόν απνευστί, έτσι νίώθω οτι αμέλησα πολλά σημεία όπου θα έπρεπε να αφιερώσω περισσότερο χρόνο και σκέψη. Είναι στα προσεχώς να το ξαναδιαβάσω...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Hermine,
ήξερα ότι ο Ισιγκούρο είναι στην ουσία δεύτερης γενιάς μετανάστης,
αλλά πάντα με προκαλούσε, θετικά και αρνητικά, αυτή η πλήρης προσχώρησή-του σε μια άλλη κουλτούρα.
Φυσικά, αυτή η "βρετανοποίηση" είναι φαινόμενο αναμενόμενο και λογικό.
Σ' ευχαριστώ ούτως ή άλλως για την πληροφορία.

Όσο για το δεύτερο που λες, μακάρι να ξαναγύριζα την ανάγνωση πίσω για να δω αυτή την πλευρά.
Αλλά όσο φέρνω στον νου το κείμενο του μυθιστορήματος,
αναρωτιέμαι γιατί ο συγγραφέας να φτιάξει/αναπλάσει έναν ολόκληρο τέτοιο κόσμο, μια ιστορική πραγματικότητα,
για να διερευνήσει τη σχέση ενός ζευγαριού.
Τι ήταν αυτό δηλαδή που δεν βρήκε στο σήμερα
και τι είναι αυτό που αξίζει να βρει ο αναγνώστης στο χθες,
για να συλλάβει την κοινότητα εμπειριών και συναισθημάτων δυο ανθρώπων;
Καλημέρα
Π.Φ.

Anonymous said...

Πάντως, αν σε κάτι παραδέχομαι τους αγγλοσάξονες (ή τους αγγλοτραφείς εν γένει) είναι η έλλειψη σοβαροφάνειας και η διάθεσή τους να τσαλαβουτήσουν στα είδη, είτε αυτά αφορούν το παραμύθι, είτε και την pulp ή την ποπ μυθοπλασία. Δηλαδή δεν μπορώ να φανταστώ ένα μυθιστόρημα σαν αυτό του Ισιγκούρο, γραμμένο ακομπλεξάριστα ως 'παραμύθι για μεγάλους', από Γάλλο ή Γερμανό συγγραφέα. Αν το αποτολμούσαν, θα το έκαναν κάποιου είδους μεταμοντέρνο σχόλιο πάνω στην Ιστορία, ένα παλίμψηστο 'αναξιόπιστων' μεσαιωνικών πηγών, ένα μυθιστόρημα ιδεών α λα Ουμπέρτο Έκο, κλπ.
Έχω πολλές φορές την αίσθηση ότι για τους αγγλοσάξονες (Βρετανούς, Αμερικάνους, κλπ) πρωτεύοντα ρόλο στη δημιουργία παίζουν οι προσωπικές τους αναμνήσεις και εμμονές, ενώ για τους 'ηπειρωτικούς' η προϋπάρχουσα λογοτεχνική παράδοση, την οποία αντιμετωπίζουν με τεράστιο -ίσως και υπερβολικό- σεβασμό, κάνοντας διαρκείς αναφορές, παστίς, κλπ...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonyme,
ενδιαφέρουσα παρατήρηση, αλλά...
δεν ξέρω αν αυτού του είδους η μορφή ταιριάζει και με το κατάλληλο περιεχόμενο.
Με άλλα λόγια,
δεν ξέρω αν το μεσαιωνικό παραμύθι ή όπως αλλιώς το πει κανείς,
ιστορικό μυθιστόρημα κ.ο.κ.,
στεγάζει με τον κατάλληλο τρόπο το μήνυμα του έργου.
Εγώ λ.χ. είδα μια επινόηση ενός νέου κόσμου,
ενώ η Hermine μια σχέση αγάπης ενός ηλικιωμένου ζεύγους.
Αν ισχύει το δεύτερο, μου φαίνεται ακατάλληλο το πλαίσιο.
Καληνύχτα
Π.Φ.

Simone said...

Οι Ισπανοί είναι ένας λαός που γνώρισε πολλές στερήσεις, μεγάλη φτώχια και έζησε και ζει κάτω από ασφυκτικό καθολικισμό. Τα σύνδρομα αυτά τους κυνηγούν ακόμη. Μεταπολεμικά κατά χιλιάδες πήγαιναν στη Γαλλία (οι γυναίκες για καθαρίστριες) και στο Βέλγιο (οι άνδρες στα ανθρακωρυχεία) και όχι μόνο. Η φτώχια ήταν τόσο μεγάλη που οι Ισπανοί ηλικίας 70-80 χρονών είναι μικροκαμωμένοι σαν ψηλοί νάνοι διότι στη καλύτερη περίπτωση έτρωγαν μια φορά την ημέρα (σύντομη και πρόχειρη ανασκόπηση του Ισπανικού παρελθόντος). Μετά την δικτατορία του Φράνκο σιγά σιγά άρχισε η ανάπτυξη που στηρίχθηκε όπως και η δική μας σε σαθρά θεμέλια και κατά την οικονομική κρίση ως αδύναμος κρίκος έσπασε και βγήκαν όλα τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στη φόρα. Πολλά βιβλία έχουν κυκλοφορήσει στην Ισπανία που σκιαγραφούν την κρίση και την συνδέουν με το κοντινό παρελθόν της υποτιθέμενης ευημερίας. Το βιβλίο του Τσίρμπες είναι πράγματι στριμωγμένο και σε θέλει εκεί να μην χαλαρώνεις, αλλά νομίζω αυτός είναι ο σκοπός του συγγραφέα και τον πετυχαίνει. Τα ίδια συναισθήματα ένοιωσα κι εγώ διαβάζοντάς το αλλά το έφτασα μέχρι το τέλος και ένοιωσα μια ανακούφιση όταν το τελείωσα αλλά μου έθεσε πολλούς προβληματισμούς.
Με εκτίμηση Σουμέλα

ΥΓ:Οι φωτογραφίες που επεμβαίνουν στο κείμενο είναι πολύ καλές

Πάπισσα Ιωάννα said...

Σουμέλα, καλησπέρα.
Έχω την εντύπωση ότι το σχόλιο αυτό αφορά στο βιβλίο του Τσίρμπες.
Επομένως, καλό είναι να το μεταφέρεις εκεί.
Π.Φ.