Monday, December 07, 2015

“Ζωή μεθόρια” του Θεόδωρου Γρηγοριάδη

Μετά την Αλούζα η Έλλη και μετά την Έλλη η Ζωή. Οι τίτλοι των μυθιστορημάτων του συγγραφέα έχουν συχνότατα στο κέντρο-τους μια γυναίκα και την ερωτική-της μοίρα που παρασύρει σε έναν κύκλο δίνης πολλούς άλλους.


Θρακικός καφές γλυκός:

Θεόδωρος Γρηγοριάδης
“Ζωή μεθόρια”
εκδόσεις Πατάκη
2015
 


          Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης έχει καταφέρει με τον καιρό να φτάσει στο σημείο να εκδίδει άρτια αφηγηματικά κείμενα που δεν εμφανίζουν τριγμούς ή σαθρούς αρμούς. Το προηγούμενο έργο-του, “Το μυστικό της Έλλης”, ήταν πραγματική αποκάλυψη, καθώς ένας έρωτας τίθεται μέσα στην κρίση και ζεσταίνει με τη θέρμη της γλώσσας και με τη σαγήνη της αφήγησης. Κι ενώ συχνότατα χρησιμοποιεί επανερχόμενα σχήματα, όπως ενίοτε ο αταίριαστος έρωτας κι ενίοτε η θρακική ενδοχώρα (μερικές φορές μαζί), πετυχαίνει πλέον να τα χύνει σε νέα καλούπια, ώστε να τους δίνει επίκαιρη μορφή με φρέσκους προβληματισμούς.
          Στο τελευταίο-του μυθιστόρημα μάλιστα ο ανάρμοστος κοινωνικά (λόγω της θέσης των δύο προσώπων) έρωτας μιας καθηγήτριας αγγλικών με έναν μαθητή-της σε φροντιστήριο ενηλίκων αναδεικνύει την αποτυχημένη σειρά ερώτων-της. Όταν η Ζωή διορίζεται σε σχολείο στον Έβρο, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η επανασύνδεσή-της με τον εικοσιτριάχρονο Γιάννη, επίδοξο καπετάνιο, βγάζει στην επιφάνεια προσωπικές ρωγμές και ανησυχίες. Όλα αυτά εξελίσσονται λίγο μετά τη νίκη του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1981 και τη σοσιαλιστική στροφή της χώρας. Τι να θέλει άραγε ο συγγραφέας να δείξει εντάσσοντας το ερωτικό μέσα στο πολιτικό, και μάλιστα στο ιστορικά πολιτικό της πασοκικής αλλαγής;
          Τελικά, πόσο μπορεί να αντέξει ένας τέτοιος έρωτας; Η Ζωή, παρά την αντισυμβατική-της νοοτροπία και συμπεριφορά, παρά τα σχόλια που ακούει στη μικρή θρακική κοινωνία, είναι μια πιστή Πηνελόπη, που πιστεύει στον άγραφο νόμο του έρωτα, ασχέτως αν τον τηρεί ο ναυτικός αγαπημένος-της. Ένα ατύχημα ωστόσο, που την καθιστά συναισθηματικά ψυχρή, έρχεται να κλονίσει την αρραγή σχέση-τους και να αδειάσει τον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας. Το δυστύχημα προκάλεσε ψυχολογικά τραύματα ικανά να αφαιρέσουν από τον έρωτα το πάθος, το δόσιμο, την εγκαρτέρηση, το χτυποκάρδι… Κι επιπλέον ανέδειξε μια σειρά ερώτων, πριν και μετά τον Γιάννη, που καταλήγουν στον θάνατο, σαν να είναι η ηρωίδα φορέας μιας δυσοίωνης κατάρας.
          Τι είναι τελικά η ιστορία της Ζωής; Είναι μια σειρά ερώτων που απέτυχαν; Είναι μια ψυχαναλυτική περιπέτεια που αναζητεί το βαθύτερο τραύμα; Είναι μια αναζήτηση του εγώ στις σχέσεις-του με το εσύ; ή μήπως ο ιστορικός χρόνος της δεκαετίας του ’80 υποδεικνύει μια Ελληνίδα που μεγαλώνει στη μεταπολίτευση, μισή στην πρόοδο και μισή στη συντήρηση, σαν μια βαθειά πληγή να την καθηλώνει σε έναν ψυχολογικό πνιγμό;
          Νομίζω ότι τελικά ο Γρηγοριάδης οδήγησε την ιστορία-του σε μια μοιρολατρική αντιμετώπιση της ζωής, όχι με την έννοια της παθητικότητας, αλλά με την έννοια του μεταφυσικού προκαθορισμού. Το πολιτικό πλαίσιο δεν είναι λειτουργικό και οι κοινωνικές αναφορές, από το AIDS μέχρι την έγχρωμη τηλεόραση κι από τον Χατζιδάκη έως τον Παπακωνσταντίνου, είναι ωραία στοιχεία του σκηνικού, αλλά διακοσμητικά, ατμοσφαιρικά, παρασκηνιακά σε μια ιστορία που δεν διαλέγεται μαζί-τους. Αντίθετα, πιο σημαντικό ρόλο παίζει ένα παραφυσικό πλαίσιο, από τον υπνωτιστή και τη γριά-Μπάμπω μέχρι την αλυσίδα ερώτων που προδιαγεγραμμένα καταλήγουν θανατηφόροι. Κι αυτό το πλαίσιο υπαγορεύει μια πίστη στη μοίρα, μια πίστη σε δυνάμεις που, ενώ η κοινωνία εξελίσσεται, αυτές κρατούν τον άνθρωπο δέσμιο αθέλητων εξελίξεων.
          Επαναλαμβάνω ότι ο Γρηγοριάδης έχει πετύχει πολύ υψηλά επίπεδα αφηγηματικής δεξιότητας και καθαρότητας. Αλλά συνάμα χάνει το στίγμα της μυθοπλασίας, όταν ο στόχος-της παρεκκλίνει σε χαμηλές πτήσεις και άδηλες, ερωτικές ή ιδεοληπτικές, πορείες.

[Η βιβλιοπαρουσίαση δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 10/11/2015 στον ιστότοπο In2life και εδώ αναδημοσιεύεται με εικόνες που ξεσήκωσα από: www.patrasevents.gr, www.lac-expo.com, www.thrakipalace.gr, www.athensmagazine.gr και www.napkyn.com. Δείτε επίσης την πολύ ενδιαφέρουσα μπλογκοσελίδα του συγγραφέα: http://teogrigoriadis.blogspot.gr]

Πατριάρχης Φώτιος

12 comments:

anagnostria said...

Ξέρεις ότι σε παρακολουθώ ανελλιπώς, αγαπητέ Πατριάρχη και από σένα έχω γνωρίσει ωραία βιβλία. Δεν θα μπορούσες όμως να είσαι πιο σαφής; Τι σημαίνει ..."παρεκκλίνει σε άδηλες, ερωτικές ή ιδεοληπτικές πτήσεις"; Μήπως και αυτό που εγώ γράφω πολύ πιο απλά στη δική μου ανάρτηση;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anagnostria,
νομίζω ότι δεν εννοούμε το ίδιο.
Εγώ εννοώ το ερωτικό στοιχείο στα έργα του Γρηγοριάδη,
ετεροφυλοφιλικό ή ομοφυλοφιλικό,
που μένει συχνά μετέωρο, υπάρχει για να υπάρχει,
όχι στις περιγραφές-του,
αλλά στην ύπαρξή-του ως ρηχή επιφάνεια.
Στην "Έλλη" αντίθετα το είδα ουσιαστικό και το επαίνεσα.
Καλή εβδομάδα
Π.Φ.

Anonymous said...

Διαβάζοντας την ανάρτησή σας, ξαναθυμήθηκα το Ναύτη του ιδίου, πολλά χρόνια πριν διαβασμένο. Σαν να μην πέρασε μια μέρα. Ακριβώς η αυτή εντύπωση. Δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό, πάντως όπως καταλαβαίνω ο Γρηγοριάδης διατηρεί βασικές και επαναλαμβανόμενες σταθερές.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβλιοκοκκυγία,
δεν έχω διαβάσει τον "Ναύτη".
Σε τι μοιάζει με τη "Ζωή μεθόρια";
Π.Φ.

Ρόζα said...



Σουμέλα,

στην "προς τιμήν μου" ανάρτηση με τίτλο "Έξεστι;"
και το πράσινο τέρας στη φωτό της κορυφής,
έχω υποβάλει το σχόλιο που σας όφειλα από χθες.

Ευχαριστώ

Anonymous said...

Πατριάρχα Φώτιε, μιας και ρωτάτε για τα κοινά του ο Ναύτης με το "Ζωή μεθόριος". Έχοντας διαβάσει μόνο το Ναύτη πριν χρόνια, παρόλο που δεν μπορώ να ανακαλέσω λεπτομέρειες, μπορώ να πω πως σαφώς και εκεί το κυνήγι του έρωτα σε πρόσωπα που μεταλάσσονταν αποτελούσε βασικό μοτίβο, όπως επίσης η θρακιώτικη γη και τα παραφυσικά, όπως λέτε, στοιχεία που παραπέμπουν σε λαικά παραμύθια. Μου δίνεται λοιπόν η εντύπωση μετά την ανάγνωση της ανάρτησής σας πως ο συγγραφέας επιμένει στα βασικά του μοτίβα, κυρίως σε αυτό του έρωτα. Διόλου κακό αυτό, εξάλλου έχω την εντύπωση πως κάποια στιγμή οι συγγραφείς επικεντρώνονται στο βασικό θέμα που τους απασχολεί και τους δομεί, όσο κι αν αυτό είναι καμουφλαρισμένο πίσω από ποικίλες πλοκές. Θα είχε ενδιαφέρον να μας πει ο ίδιος ο Γρηγοριάδης την άποψή του, αν ήδη δεν το έχει κάνει στο μπλογκ του.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβλιοκοκκυγία,
κι εγώ, χωρίς να έχω διαβάσει τον "Ναύτη",
έχω την ίδια γνώμη:
βασικά μοτίβα του Γρηγοριάδη είναι ο (ηδονικός) έρωτας,
η Θράκη, η αναγωγή σε μια μεταφυσική (μοιραία και παράλληλη) πραγματικότητα, κάτι σαν θυμοσοφία του λαού ή της υπαίθρου κ.ο.κ.
Αλλού τα εξυψώνει κι αλλού τα ξεχειλώνει.
Καλημέρα
Π.Φ.

Simone said...

Ρόζα και πάλι καλημέρα,
απάντησα επίσης στο ίδιο post.
ευχαριστώ για την επικοινωνία, να και σε κάτι που μπορεί να είναι χρήσιμο ένα μπλογκ εκτός από τις προτάσεις και κριτικες βιβλίων, στην επικοινωνία δύο ανθρώπων.
Συμφωνώ σχεδόν με την πλειοψηφία των σχολίων σου.

Αλλάζω θέμα, το βιβλίο του Γρηγοριάδη Ζωή Μεθόρια δεν με άγγιξε καθόλου ίσως δεν ήταν η στιγμή κατάλληλη να το διαβάσω στη διάρκεια των διακοπών μου στην Ελλάδα.
Ευχαριστώ
Σουμέλα

Ρόζα said...


Σουμέλα, κι εγώ σ' ευχαριστώ για την επικοινωνία,
για την ουσία της...
Να είσαι πάντα καλά!

Βιβή Γ. said...
This comment has been removed by the author.
Βιβή Γ. said...

Νομίζω ότι τα βιβλία του Γρηγοριάδη διαφέρουν το ένα από το άλλο κυρίως στον τρόπο γραφής, στην τεχνική δηλαδή που χρησιμοποιεί,γιατί πράγματι διατηρεί σχεδόν σε όλα τις σταθερές του αναφορές σε συγκεκριμένα θέματα.Γράφει με διαφορετικό ύφος,στεγνά ή αν θέλετε πολύ λιτά στο "Μυστικό της Έλλης" πχ, πολύ σωστά κατά την γνώμη μου γιατί το θέμα που πιάνει να ξετυλίξει είναι από μόνο του ικανό να κινήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη,οπότε γιατί να εκμαιεύσει αυτό το ενδιαφέρον με μια λυρικότερη διατύπωση;Γράφει πολύ πιο γλαφυρά όμως στον "Ναύτη", που είναι σαν ιστορία περισσότερο οικογενειακή και απλώνεται σε μεγαλύτερο χρονικό πλαίσιο, αναδρομή σε πρόσφατο πλην τελειωμένο οριστικά παρελθόν αποτυπωμένο σε συγκεκριμένο ιστορικό καμβά κι ας αφηγείται πρωτοπρόσωπα.
Το μυθιστόρημά του "Ζωή Μεθόρια",άλλο παράδειγμα,είναι η ρεαλιστική και συναισθηματική συνέχεια της φοιτητικής ας το πω έτσι σάγκας που αφηγήθηκε καταιγιστικά στο "Παρτάλι", εκεί με μια πιο προκλητική γλώσσα κι αν δεν έχει διαβάσει κάποιος το "Παρτάλι",καταλαβαίνω γιατί μπορεί να του φανεί μετέωρο το ότι εστιάζει στην Ζωή,την παίρνει από το Παρτάλι και την θεσσαλονίκη του '70 και την παρακολουθεί βήμα βήμα όσο αυτή γίνεται μια ολοένα και πιο μειοψηφική εκδοχή πολιτικοποιημένου ανθρώπου της μεταπολίτευσης που περνάει όχι χωρίς να πληρώσει βαρύ τίμημα σε άλλες καταστάσεις.
Βέβαια προσεγγίζω τον Γρηγοριάδη με φιλική ματιά τώρα πια.Και γιατί έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του κι έχω μια συνολική εικόνα και επίσης επειδή τον γνώρισα και η σεμνότητά του με γοήτευσε,άρα ίσως να έχω χάσει ένα μέρος από την αντικειμενικότητά μου απέναντί του.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
πολύ χρήσιμη η γενικότερη αναφορά στο έργο του Γρηγοριάδη.
Οι παρατηρήσεις-σου για τη γλώσσα βοηθάνε σε πολλά,
στην κατανόηση λ.χ. της ποικιλίας
με την οποία ένας λογοτέχνης οφείλει να χειρίζεται τα θέματά-του, ακόμα κι αν είναι παρόμοια.
Ερώτηση:
Το έργο κρίνεται και απολαμβάνεται μόνο-του
ή πρέπει να εντάσσεται στην προηγούμενη δουλειά του συγγραφέα;
Π.Φ.