Friday, May 22, 2015

“Αντί Στεφάνου” του Γιάννη Μακριδάκη

Γυρνώ και ξαναγυρνώ στα κείμενα του Μακριδάκη, επειδή θέλω να σταθώ απέναντί-τους και να δω πόσο αυτή η τακτική παραγωγή και η αιρετική ματιά συνεχίζει να παράγει. Κατά τη γνώμη-μου, ο συγγραφέας είναι πάντα επίκαιρος γιατί έφτιαξε το στυλ-του, κατάφερε να γράψει βιωματικά, χωρίς να εγκλωβίζεται στο εγώ-του, και έδωσε το δικό-του στίγμα, χωρίς να γίνει τυποποιημένος. Παρακολουθώ τα βιβλία-του χρόνια τώρα (Ανάμισης ντενεκές” -2008, “Η δεξιά τσέπη του ράσου” -2009, Ήλιος με δόντια” -2010, “Λαγού μαλλί” -2010, “Η άλωση της Κωνσταντίας” -2011, “Το ζουμί του πετεινού” -2012, “Του Θεού το μάτι” -2013) -μπορεί να έχω γράψει για όλα τα λογοτεχνικά-του!- και αναζητώ ό,τι καινούργιο βγάλει, έστω κι αν δεν μου αρέσουν όλα εξίσου.
 

Τσάι του βουνού:
 
Γιάννης Μακριδάκης
“Αντί Στεφάνου”
εκδόσεις Εστία
2015
 
 

          Το νέο βιβλίο του Μακριδάκη θα μπορούσε να προκαλέσει συζητήσεις βασισμένες σε δύο χαρακτηριστικά-του, συζητήσεις από τις οποίες η μία θα ήταν αισθητική κι η άλλη ιδεολογική. Ή αλλιώς, ένα θέμα που σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας γράφει και ένα θέμα, εξωκειμενικό θα έλεγα, που σχετίζεται με το αν δικαιούμαστε να κρίνουμε ένα βιβλίο για τις θέσεις-του.
          Ας ξεκινήσουμε με τα εντός του κειμένου:
Ο Στέφανος, κατόπιν παράκλησης και χρηματοδότησης του Ελληνοαμερικάνου θείου-του ορίζεται νεκροθάφτης στο νησί και προλαβαίνει να κηδεύσει μόνο τη μάνα-του. Έκτοτε, οι ιδιαιτερότητες που φάνταζαν ιδιορρυθμίες στους συντοπίτες-του, όπως ότι καλλιεργεί μόνος-του οικολογικά και τρέφεται μόνο με φυτικά στοιχεία, χωρίς καθόλου κρέας, εντείνονται. Όχι μόνο διακηρύσσει ότι θα ήθελα να θάψει τη μάνα-του στο περιβόλι-του, ώστε το σώμα-της να γίνει κοπριά για τα φυτά-του, αλλά και αφοδεύει πάνω στο χώμα του τάφου-της, φυτεύοντας πάνω ξυλαγγουριές που τρέφονται και μεγαλώνουν αισίως.
Αφηγητής, τουλάχιστον από τη μέση και μετά, είναι ο Μάνος Σιδέρης, ή Αμφίαρτος, ο νεαρός θεολόγος του νησιού, που ακούει τις κατηγορίες εναντίον του Στεφάνου, μέσα-του τον υπερασπίζεται και παρά τρίχα να πάρει τη θέση-του ως νεκροθάφτης. Το κείμενο ως αισθητικό γεγονός διέπεται από βαθιά γνώση της γλώσσας που φλερτάρει με τον προφορικό λόγο του λαού αλλά και τον δόκιμο λόγο του μορφωμένου, τηρεί έναν αξιοπρόσεκτο ρυθμό που δεν κάνει κοιλιά και συνδέει έντεχνα τα γεγονότα του σαρανταήμερου με το παρελθόν και τις επεξηγηματικές-του πληροφορίες. Από την άλλη, η γλώσσα με την οποία γράφει ο Μακριδάκης (και εδώ, αλλά κυρίως εδώ) είναι μια εμφανής μεταφορά της παπαδιαμαντικής ιδιολέκτου, με την απλή καθαρεύουσα, με την κυριαρχία των μετοχών, με τις παρενθετικές προτάσεις που απλώνονται σε πολλές σειρές, με το ύφος που θυμίζει έντονα τον Σκιαθίτη διηγηματογράφο.
Η πρώτη απορία αφορά στο κατά πόσο μια τέτοια εμφανής και σκόπιμη μίμηση προσφέρει υπηρεσίες στη νουβέλα και γενικότερα στη λογοτεχνία-μας. Σε τι αποσκοπεί πρώτα απ’ όλα ο συγγραφέας που φτιάχνει τα κείμενά-του με τέτοια αναγνωρίσιμα υλικά; Για να δείξει τη φυσιολατρική-του ιδεολογία με μια ανάλογη φωνή; Ή αντίθετα, για να δείξει πως και ο κόσμος του Παπαδιαμάντη περιείχε το κακό και το μισανθρωπικό; Για να ξαναφέρει ηθογραφικά μονοπάτια στο δικό-του νησί; Ή για να αντιστρέψει την εξιδανίκευση της ηθογραφίας με νέες, αντισυμβατικές πράξεις;
Ως προς την ιδεολογία του Μακριδάκη βλέπουμε πάλι την οικολογική ευαισθησία, το κήρυγμα για υγιεινή διατροφή, την καταγγελία της υποκρισίας της κοινωνίας, την αποστασιοποίηση από τις κομφορμιστικές αντιλήψεις των Ελλήνων. Στο “Αντί Στεφάνου” προβάλλεται ωστόσο και μια καινούργια αιχμή, που βάλλει ανοικτά εναντίον του ιερού και της εξύψωσης των νεκρών ως κομματιού μιας παγιωμένης παράδοσης. Η αφόδευση πάνω στον τάφο και η χρήση του σώματος ενός προσφιλούς νεκρού σαν οποιοδήποτε άλλο σεσηπός οργανικό στοιχείο, που θα μπορούσε δυνητικά να γίνει κοπριά για την αναγέννηση της υπόλοιπης φύσης, έρχεται να υποβάλλει μια καρναβαλοποίηση της κατεστημένης τάξης.
Ο Μπαχτίν, μιλώντας για τον Ραμπελαί, θέτει την ανατροπή του “πάνω” με το “κάτω” σε περίοπτη θέση μέσα στο νεοφανέν είδος του μυθιστορήματος. Όπως στο καρναβάλι, το ανίερο παίρνει τη θέση του ιερού, το τρελό του λογικού, το λαϊκό του αστικού, το χαμηλό του υψηλού, το μιαρό του καθαρού, το ανάποδο του ευθέος. Έτσι, και ο Στέφανος εισάγει καινά δαιμόνια, θεωρώντας την αφόδευση φυσιολογική λειτουργία της φύσης και τη σήψη των νεκρών ανάλογα φυσική διαδικασία σε μια συνεχώς ανανεούμενη οικολογική αλυσίδα.
Κι εδώ αναρωτιέμαι; Μπορούμε ως αναγνώστες να κρίνουμε και να κατακρίνουμε το όχημα με το οποίο διάλεξε ο συγγραφέας να αλώσει τα ως τώρα καθορισμένα κοινωνικά θέσφατα; Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τις ιδεολογικές παρωπίδες του μεταπολεμικού διπολισμού, όταν έκριναν και στιγμάτιζαν το όποιο λογοτέχνημα με μόνο κριτήριο την κομματική-του θέση; Ή πρέπει να μείνουμε στην άλλη άκρη και να αγνοήσουμε το ιδεολογικό φορτίο της νουβέλας και να μείνουμε μόνο στο κλειστό λογοτεχνικό σύμπαν-της; Νομίζω ωστόσο ότι ο ίδιος ο νουβελογράφος δεν θέλει να αγνοηθεί το προκλητικό μηνυμά-του, αλλά να συζητηθεί, ρητά ή άρρητα, υποδόρια ή ανοικτά.
Το μήνυμα λοιπόν του συγγραφέα είναι ότι ο άνθρωπος δεν ανήκει σε μια ανώτερη βαθμίδα σε σχέση με τα άλλα όντα της πανίδας και της χλωρίδας της γης και επομένως ως νεκρός δεν πρέπει να καλύπτεται από ιερές, παραδοσιακές, μυστηριακές αντιλήψεις, αλλά να θεωρηθεί το ίδιο σαπίσιμος, το ίδιο χρήσιμος ως οργανική ύλη. Κι εδώ αρχίζουμε τη συζήτηση. Η αντιμετώπιση του νεκρού σώματος είναι υλιστική, σύμφωνα με την οποία, είτε μιλάμε για ένα κουφάρι άψυχου ζώου είτε για τη σορό της μητέρας, είναι το ίδιο. Έτσι, αποδεχόμαστε πως η τροφική αλυσίδα, οι ντετερμινιστικοί νόμοι της φύσης, ο αέναος κύκλος της ζωής υποβιβάζουν και τον άνθρωπο στην ίδια μοίρα, καταργώντας έτσι κάθε αρχή του Διαφωτισμού και της ουμανιστικής θεωρίας. Με αυτή τη σκοπιά, ο άνθρωπος δεν είναι αξία, το άτομο δεν είναι αναντικατάστατη οντότητα αλλά άλλο ένα νούμερο, το ανθρώπινο είδος μετράει ως σύνολο και όχι η μεμονωμένη προσωπικότητα. 
Από την άλλη, στέκεται ο καθιερωμένος τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την ανθρώπινη ζωή και τον θάνατο. Είναι ο τρόπος του Ανθρωπισμού που έχει ενθρονίσει την υλικοπνευματική οντότητα που ονομάζεται “άνθρωπος” σε τέτοια θέση ώστε να μην μπορεί να κινδυνεύσει είτε είναι ζωντανός, με δικαιώματα και ελευθερίες, είτε νεκρός με τον ανάλογο σεβασμό. Υπάρχουν δηλαδή στις ανθρώπινες κοινωνίες συνεκτικοί δεσμοί που μας συνδέουν με τον νεκρό, όχι ως ψυχρή ύλη αλλά ως ανάμνηση μιας ζωής που συνδέθηκε με τη δική-μας; Προχωράω περισσότερο αυτή τη γραμμή λογικής. Αν ο νεκρός είναι μια ακόμα οργανική ύλη, τότε μήπως και ο ζωντανός δεν αποτελεί αυταξία ως άνθρωπος, αλλά άλλη μία αναλώσιμη μονάδα που μπορεί να θανατωθεί μπροστά σε μια ανώτερη έννοια όπως η φύση;
Το κείμενο του Μακριδάκη, τον οποίο έχω πολλές φορές εγκωμιάσει, έρχεται να κλονίσει το ουμανιστικό αυτό όραμα και να καρναβαλοποιήσει την κοινωνική τάξη. Και φυσικά ο συγγραφέας δεν μπορεί να κατηγορηθεί για την ανατρεπτική-του δράση, αλλά μόνο να κριθεί για το πόσο αυτή η νέα αντίληψη είναι πιο προοδευτική, πιο ουσιαστική, πιο τελεσφόρα. Η γνώμη-μου είναι ότι υποβαθμίζει τον άνθρωπο σε μια υλιστική νομοτέλεια και τον υποβιβάζει στην ίδια μοίρα με την υπόλοιπη έμβια ή άβια ύλη. 

[Η βιβλιοπαρουσίαση δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον ιστότοπο In2life στις 28/4/2015 και εδώ κοσμείται με εικόνες από: eleftherovima.wordpress.com, gr.depositphotos.com, www.politischios.gr, agroselida.blogspot.com, www.geeksofdoom.com, yiannismakridakis.gr, www.khanacademy.org και stin-st-taxi.blogspot.com]
Πατριάρχης Φώτιος

54 comments:

Πάπισσα Ιωάννα said...

"Αυτό με τη σύγκριση κάθε βιβλίου μου, είτε λόγω γλώσσας είτε λόγω θέματος με τα έργα του Παπαδιαμάντη έχει καταντήσει πια τελείως τετριμμένο, ανιαρό όσο και ανυπόστατο. άλλος με καλή πρόθεση με αναγάγει στο επίπεδο του μεγάλου διηγηματογράφου, άλλος με κακή πρόθεση με χαρακτηρίζει μιμητή της τέχνης του. Κανείς άραγε δεν έχει σκεφτεί ότι είναι πιθανό να υπάρχουν και σήμερα άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει και ζουν ακόμη έξω από την αστική ισοπεδωτική και ισοπεδωμένη πραγματικότητα και γλώσσα, έχουν δε αυτούς τους τρόπους να λένε τις ιστορίες τους και ούτε να μιμηθούν, ούτε να μοιάσουν σε κανέναν είχαν ποτέ τους στόχο;
Τόση στενομυαλιά και τόσο περιορισμένη αντίληψη της ζωής και της πραγματικότητας από ανθρώπους που ασχολούνται με την τέχνη του λόγου, ειλικρινά δεν την περίμενα πριν την γνωρίσω από πρώτο χέρι.

Σημειώνω ότι δεν αναφέρομαι σε ανθρώπους που σε κάποια στιγμή έγραψαν απλά ότι τους θύμισε τον Παπαδιαμάντη αλλά σε ανθρώπους που επιχειρηματολογούν και φλυαρούν επ’ αυτού παράγοντας θεωρίες ανυπόστατες και άχαρες."

Το σχόλιο είναι του ίδιου του συγγραφέα, που το δημοσίευσε στον ιστότοπό-του: http://yiannismakridakis.gr/?p=6576

Διά την αντιγραφήν
Πατριάρχης Φώτιος

Unknown said...

Δεν διάβασα κείμενα όσων παράγουν θεωρίες περί Παπαδιαμάντη και Μκριδάκη και δεν ξέρω αν θα τις διαβάσω. Ωραία, υπάρχει μια τέτοια ανάκληση. Απόλυτα φυσικό αφού πρόκειται για δύο συγγραφείς που εκκινούν από την κοινή βιωματική ρίζα που και ο ίδιος ο Μακριδάκης επισημαίνει. Ως εκεί νομίζω αρκεί το πράγμα. Ας τοποθετήσουμε το ίδιο το έργο στο δικό του, σημερινό χωροχρονικό πλαίσιο και στα δικά του επίπεδα νοημάτων και ας αφήσουμε την αμήχανη συχνά αυτή ανάγκη σύνδεσης νέων έργων με έργα του κανόνα μας. Μεγαλύτερη σημασία έχει, νομίζω, η γλώσσα του Μακριδάκη αναφορικά με τον περίγυρό της, την καθημερινή χρήση της και την λογοτεχνική χρήση της από άλλους συγγραφείς, παρά η σύνδεση με τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, έναν αιώνα πίσω, προϊόν άλλων πολιτισμικών συνθηκών. Εξάλλου κάθε κείμενο δεν είναι υφασμένο από τόοοσα άλλα κείμενα; Ίσως οι εμμονές σύνδεσης με τον Παπαδιαμάντη συσκοτίζουν τη σύγχρονη οπτική μας επί του έργου του Μακριδάκη. (Άσε πια το πόσες ερμηνείες, θέσεις, αντιθέσεις, οπτικές έχει δεχτεί το παπαδιαμαντικό έργο).

Unknown said...

Να πω επίσης ότι παρακολουθώ κι εγώ το έργο του Μακριδάκη από την αρχή με κυμαινόμενες κι εγώ διαθέσεις, όπως ο Πατριάρχης, θεωρώντας ότι, όπως κάθε έργο, έχει τις κορυφές και τα βάθη του. Ωστόσο, διακρίνω μια συνέπεια σε πολλά επίπεδα (θεματικά, τεχνικά και γλωσσικά, ιδεολογικά) όπου διαφαίνεται η έννοια "ποιητικού σχεδίου" (το ποιητικό εκ του ποιώ εν γένει). Επίσης, θα ήθελα να μιλήσω για την νεοηθογραφία και τον, κατ εμέ, ρομαντισμό, αλλά επειδή θα φανεί ότι ακολουθώ τη γραμμή όσων θεωρητικολογού περί Παπαδιαμάντη, σιωπώ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βαρβάρα, καλημέρα.
Η απάντηση του Μακριδάκη αφορά σε μένα,
αν και θεωρώ ότι το θέμα της γλώσσας δεν αξίζει τέτοιας συζήτησης,
αποκομμένο από το περιεχόμενο της νουβέλας.
Επομένως, η απορία-μου είναι πόσο αυτό το (κατά τη γνώμη-μου) παπαδιαμαντικό ύφος
υπηρετεί την ανατρεπτική δράση του έργου.
Κι εδώ είναι η ουσία:
- είναι ο νεκρός άνθρωπος απλώς ένα κουφάρι;
- η τιμή προς έναν νεκρό είναι τιμή προς το σώμα-του ή μέσω του σώματός-του προς αυτό που ήταν πριν πεθάνει;
Νομίζω ότι οφείλουμε να σταθούμε στο συγκεκριμένο μήνυμα του έργου,
που διαφοροποιείται λίγο από τα προηγούμενα,
και να συζητήσουμε για την αμφισβήτηση του ουμανιστικού κώδικα ηθικής,
που προτείνει ο συγγραφέας.
Πατριάρχης Φώτιος

Νώντας Τσίγκας said...

Mια επίσκεψη στο Βαρανάσι στην Ινδία θα σας πείσσει ίσως Πατριάρχα μου γιατ την υπόθεση "σώμα μετά θάνατον". Εκεί οι νεκροί κολυμπούν ανάμεσα σε απορρίματα , ψόφια ζώα, σκουπίδια λογής ,ανάμεσα σε πτωματοφάγους Αγίους του ποταμού ...του Ιερου δηλονότι Γάγγη που τα ανέχεται και τα δέχεται όλα!
Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Μακριδάκη αλλά αντιλαμβάνομαι πως η λογική του μαλλον δεν έχει να κάνει με κοινωνική προκληση [=καρναβαλοποίηση] ή διαπόμπευση -προσβολή μνήμης των νεκρών αντίθετα προς τις οφειλόμενες τιμές που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ισχύουν εδω...
Ίσως η παραδοχή πως ανήκουμε στη σκόνη...ή το χριστιανικό "χους ει και εις γην απελέυσει" Ίσως μια κάπως υπερβολική "οικολογική" συνείδηση...
Ισώς μονάχα ο συγγραφικός δαίμων ο πταίων.


Νώντας Τσίγκας said...

διορθώνω το "θα σας πείσσει"
με το "θα σας πείσει
και μ' αυτό:
https://www.youtube.com/watch?v=Rkb5e6XnShU

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νώντα,
νομίζω ότι η ινδουιστική ηθική δεν μπορεί να είναι κριτήριο,
αφού ζούμε στη χριστιανική Ελλάδα και στην ουμανιστική (λέμε τώρα) Ευρώπη.
Επομένως, συζητάμε για το αν το ανθρώπινο σώμα (και κατ' επέκταση η ανθρώπινη ζωή)
είναι της ίδιας τάξης με των άλλων όντων του πλανήτη.
Είναι;
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ο Μακριδάκης δεν έχει γράψει δοκίμιο, αλλά λογοτεχνία. Συνεπώς το να κρίνεται το πόνημά του με όρους θεωρητικής/ιδεολογικής βασιμότητας δεν ξέρω αν συνιστά ακριβώς αισθητική αποτίμηση.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymus,
βάσιμη η ένστασή-σου.
Γι' αυτό λέω στο κείμενό-μου ότι είναι θέμα αν πρέπει να συζητάμε για τις ιδέες του έργου
ή πρέπει να μένουμε μόνο στη μορφή και την αισθητική-του.
Η απάντηση νομίζω ότι είναι θετική και προς το πρώτο σκέλος,
χωρίς βέβαια να καταδικάζουμε ένα βιβλίο για τον ιδεολογικό-του προσανατολισμό,
αν μας βρίσκει αντίθετο.
Αλλά επειδή το έργο υποδεικνύει μια κατεύθυνση (οικολογική κ.ο.κ.),
επειδή η λογοτεχνία δεν είναι μόνο απόλαυση και ρηχή ψυχαγωγία,
επειδή κάθε συγγραφέας θέλει να συζητηθεί και η ιδεολογική-του πρόταση,
νομίζω ότι αξίζει να συζητήσουμε αν αυτό που προτείνει είναι μια γόνιμη ή όχι στάση ζωής.
Καταλαβαίνω την αντίθετη άποψη, αλλά, αν θες, ανάπτυξέ-την.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο για να έχω ακριβή άποψη. Γενικά όμως είμαι εναντίον της λογοτεχνίας σε ρόλο μανιφέστου. Το ζήτημα λοιπόν είναι αν το εν λόγω κείμενο "αναπνέει" μέσα από χαραμάδες χαρακτήρων, ιστορίας, ατμόσφαιρας, λογοτεχνικότητας δηλαδή, ή αν όλα αυτά αποτελούν προσχηματικό προκάλυμμα για κήρυγμα. Έχοντας κάποια άποψη για το Μακριδάκη ως διακδικτυακή περσόνα, θεωρώ ότι πλέον βρίσκεται σε μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα σε δυο "αφεντάδες": μαχητική οικολογία - τέχνη. Ο καλλιτέχνης πρέπει (ή μήπως όχι;) να εκπροσωπεί την πλευρά της ζωής που συνεχώς θέτει ερωτήματα, ή εκείνη που έχει όλες τις απαντήσεις; (Υπάρχει βέβαια και το ιστορικό μαχητικών κομμουνιστών που υπήρξαν σημαντικοί λογοτέχνες.) Θέματα, πολλά θέματα...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymous,
δώσε ένα όνομα ή ψευδώνυμο,
για να συνεννοούμαστε.
Όντως πολλά ωραία θέματα!
1. Συμφωνώ με όσα λες για την αισθητική αξία κάθε έργου.
2. Πέρα και παράλληλα όμως με τις "χαραμάδες χαρακτήρων, ιστορίας, ατμόσφαιρας, λογοτεχνικότητας δηλαδή" υπάρχει και το μήνυμα,
στενά συνδεδεμένο με τον τρόπο έκφρασής-του,
που δεν μένει απ' έξω,
αν μιλάμε για καλή λογοτεχνία.
3. Πολύ σωστά: αυτή η λογοτεχνικότητα θέτει ερωτήματα παρά απαντά.
4. Επ' αυτής της βάσης κι εγώ εισπράττω τα ερωτήματα και τα διατυπώνω.
Ως αναγνώστης μάλιστα πιάνω και τις απαντήσεις, που άλλοτε στον Μακριδάκη είναι πεδίο προβληματισμού κι άλλοτε μανιφέστα.

Το κείμενο, κάθε κείμενο, πρέπει να γεννά συζητήσεις
κι εμείς ως αναγνώστες να "τσιμπάμε" και να κρίνουμε, να παίρνουμε θέση και να συζητάμε.
Π.Φ.

Anonymous said...

Για όλα αυτά μπορούμε να μιλάμε μέρες. Θα πω απλά, σε σχέση και με την εδώ παρουσίαση του Μακριδάκη, ότι το στοίχημα του όποιου συγγραφέα τυχαίνει να έχει ιδεολογική τοποθέτηση θα κερδηθεί καλώς ή κακώς εκτός της τοποθέτησής του αυτής. Πχ διαβάζοντας το Χάμσουν της Πείνας, όσο και να νιώθω ο ότι ήρωας είναι ένα μνησίκακο εκκολαπτόμενο φασιστάκι, (το ίδιο όπως και ο Μπαρνταμού του Σελίν) δεν μπορώ να μη μαγευτώ από τη γλώσσα, το ύφος, την εξιστόρηση, ΠΑΡΑ την υφέρπουσα ιδεολογία. Αν όμως ο στρατευμένος χρησιμοποιήσει την τέχνη για λόγους "προσηλυτισμού", αργά ή γρήγορα θα χάσει και τα δύο. Κανείς φαν της λογοτεχνίας του Μακριδάκη δεν πρόκειται να πιάσει από αύριο την τσάπα, αυτό είναι ξεκάθαρο και πρέπει να το ξεκαθαρίσει μέσα του κι αυτός (για το καλό της λογοτεχνίας του).

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymous,
λεπτά τα όρια. Γι' αυτό πρέπει να τα συζητάμε για να βρούμε τα δικά-μας ως αναγνώστες.
Ναι, διαβάζουμε τα λογοτεχνικά έργα
και στεκόμαστε στο αισθητικό-τους αποτέλεσμα,
το οποίο ορίζει αν είναι προπαγάνδα ή πειθώ,
κήρυγμα ή προβληματισμός.
Ο τρόπος παρουσίασης είναι που κρίνει το καθένα.
Ωραία.

Τότε, αν η επαρκής λογοτεχνικότητα αλλοιώνει, αφού προπαγανδίζει, και το μήνυμα, τότε η λογοτεχνικότητα δεν αρκεί.
Αν η στάση των χαρακτήρων (όχι του συγγραφέα) μας βρίσκει σύμφωνους,
έχουμε το δικαίωμα να την επαινέσουμε,
χωρίς να φανούμε μονόπλευροι.
Αν όμως δεν μας βρίσκει σύμφωνους,
μπορούμε να συζητήσουμε το ιδεολογικό-της φορτίο;
Ψάχνω να βρω τα όρια μεταξύ λογοτεχνικότητας και "ιδεολογικότητας".
Επαναλαμβάνω, δεν πρέπει να γυρίσουμε στις καταδίκες των αριστερών επειδή έγραφαν "σοσιαλιστικά"
ή των δεξιών επειδή υποστήριζαν μια "φιλελεύθερη" γραμμή.
Αλλά, από την άλλη,
δεν μπορεί ένα βιβλίο να μένει απομονωμένο από τις ζυμώσεις της κοινωνίας
και να κρίνεται μέσα στο γυάλινο πύργο της λογοτεχνίας.
Π.Φ.

ΥΓ. Μιλάς για φασίζον ον στην "Πείνα", επειδή ξέρεις τον Χάμσουν.
Μέσα στο κείμενο υπάρχουν τέτοιες αποδείξεις;

Νώντας Τσίγκας said...

"Επομένως, συζητάμε για το αν το ανθρώπινο σώμα (και κατ' επέκταση η ανθρώπινη ζωή)είναι της ίδιας τάξης με των άλλων όντων του πλανήτη.
Είναι;

-Φυσικά και είναι της ίδιας τάξης-κάποτε μάλιστα κατώτερης- , γιατί να μην είναι;
-Κι ύστερα... "όπου υπάρχει ο θάνατος κανείς δεν ε ί ν α ι".

Unknown said...

Το βιβλίο δεν μπορεί να απομονωθεί από τον κοινωνικό περίγυρο. Η λογοτεχνία είναι λιγότερο ή περισσότερο φοράς ιδεολογίας. Έν αζήτημα είναι η ισορροπία σε αυτά. Αν διαταραχθεί προς τη μια ή την άλλη πλευρά τότε το έργο γίνεται προβληματικό. Επίσης, όταν μιλώ για τη γλώσσα εννοείται στο πλαίσιο της νουβέλας αλλά αφού αυτή η νουβέλα είναι τμήμα μιας συνολικής λογοτεχνικής παραγωγής θα πρέπει να την δούμε και έτσι...Να το πω διαφορετικά: την εν λόγω νουβέλα με όλα της τα στοιχεία και ως τμήμα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Τι κομίζει;

Anonymous said...

Χτες είχε στην Popaganda ένα πολύ ωραίο κείμενο της Δημητρακάκη (της πεζογράφου) με αφορμή βέβαια άλλη μορφή τέχνης (τα εικαστικά) και έθετε μια σημαντική αντιπαράθεση που αγνοούσα: αυτή ανάμεσα στο μοντερνισμό και το μεταμοντερνισμό. Έλεγε λοιπόν ότι ο μοντερνισμός συνέλαβε ως χρέος την ανατροπή κάθε γνωστής φόρμας με στόχο την αισθητική αλλά και την κοινωνική αλλαγή. Αντίθετα, το μεταμοντέρνο, επιβλήθηκε από αντιδραστικές δυνάμεις που επιθυμούσαν την επανανομιμοποίηση όλων των μορφών, ξεπερασμένων και μη, σε έναν αχταρμά με μόνο στόχο την αισθητική απόλαυση.
Δεν ξέρω αν αυτό ισχύει και για τη λογοτεχνία, φαντάζομαι όμως ότι μπορεί. Απλά, για μένα, στην τέχνη δεν μπορεί το μήνυμα να προτάσσεται της αισθητικής. Ακόμα κι αν στόχος είναι η αλλαγή των κοινωνικών προτύπων, αυτό πρέπει να ξεκινάει από την ίδια λογοτεχνικότητα, τη φόρμα, εκεί να χτυπάει το νέο, αλλιώς γινόμαστε Ζολά και Στάινμπεκ 100 χρόνια μετά. Μπορεί να κάνω και λάθος όμως.
ΥΓ Το φασισμό τον χαρακτήρισα υφέρποντα και έχει να κάνει με τη βαθιά μισανθρωπία που διατρέχει κατ' εμέ τον ήρωα της Πείνας.

Βιβή Γ. said...
This comment has been removed by the author.
Βιβή Γ. said...

Πολύ ενδιαφέρουσα η κουβέντα σας,πάτε από το ένα στο άλλο και βγάζετε μια αγωνία για το που βαδίζουμε σαν κοινωνία και γι αυτό δεν συμμετείχα (επειδή είμαι πιο χαοτική από σας και πολυλογού).
Επιτρέψτε μου μόνο να πω -επειδή το ξέρω,δεν το εικάζω-ότι πολλοί,ναι,την επομένη της συνάντησής τους με τον Μακριδάκη(έναν κ α λ ό άνθρωπο, και πάρτε το όπως θέλετε, ευφυή βεβαίως παράλληλα)έπιασαν τσάπα ή άλλαξαν διατροφικές αντιλήψεις(μα δεν θέλει και πολύ να αφυπνιστείς και να πάψεις να τρως πτώματα τουλάχιστον και λογής συσκευασμένες αηδίες,είναι πάρα,μα πάρα πολύ απλό,τι διάολο,τόσα βιβλία έχεις διαβάσει,δεν το καταλαβαίνεις, τζάμπα το χαρτί;).
Έχει όμως κανείς σας συνομιλήσει από κοντά με τον Μακριδάκη; Αν ναι,θα έχετε ακούσει τον ίδιο να λέει ότι κάνει στρατευμένη λογοτεχνία.Γιατί;
Μα η λογοτεχνία είναι ο φυσικός του τελικά τρόπος να τα κάνει λιανά στον πολύ και εκτός αριστεράς κόσμο (βαριέμαι, συγχωρείστε με να το εξηγώ αυτό).
Έλα όμως που είναι χαρισματικός και σαν γραφιάς,με τα πάνω του και τα κάτω του,φυσικά.Έτσι βρέθηκε να πατάει εκ των πραγμάτων σε δυο βάρκες,την ιδεολογική και,ας την πούμε έτσι, αμιγώς λογοτεχνική.

Πατριάρχη,δεν νομίζω να ενοχλήθηκε από την κριτική σου,κάθε άλλο.Ίσως τον ξάφνιασες,όπως πολλούς(κι ανάμεσά τους κι εμένα,που μετρώ πολύ την γνώμη σου) με την περί ουμανιστικής αντίληψης θέση ή δεν ήταν πάγια θέση σου, έβαζες προβληματισμό κι εσύ;

Ασκαρδαμυκτί said...

Για μένα, το να διαβάζεις λογοτεχνία με στόχο να αντλήσεις κοινωνικά ή άλλα "μηνύματα", είναι εξίσου παράδοξο με το να καταναλώνεις ένα λουκούλειο γεύμα σε κινέζικο εστιατόριο με στόχο να δεις τι γράφει το fortune cookie.

Βιβή Γ. said...

Έγραψα στρατευμένη μα είναι πλατύτερη η μακριδάκεια λογοτεχνία,να την πούμε πολιτική λοιπόν.
Πατριάρχη,παίρνω τα δικά σου λόγια"δεν μπορεί ένα βιβλίο να μένει απομονωμένο από τις ζυμώσεις της κοινωνίας και να κρίνεται μέσα στο γυάλινο πύργο της λογοτεχνίας" και συμφωνώντας απλά συμπληρώνω αρκεί να μην γίνουμε οπαδοί, να σκεφτόμαστε συνεχώς κριτικά.

Anonymous said...

Η ανάρτησή σας, Πατριάρχη Φώτιε,για το "Αντί Στεφάνου" και τα ενδιαφέροντα σχόλια που ακολούθησαν, με βρήκε συμπτωματικά στα μέσα της ανάγνωσης του βιβλίου. Προσπαθώ να μη διαβάζω για τη ζωή του συγγραφέα, τις ιδέες του και άλλα παρελκόμενα πριν διαβάσω το ίδιο το έργο του, για να το δω χωρίς να επηρεαστώ. Κι αυτό γιατί τείνω να πιστεύω ότι ένα λογοτεχνικό δημιούργημα, όταν εκδίδεται, φεύγει από τα χέρια του συγγραφέα και κάνει το δικό του ανεξάρτητο δρόμο. Ωστόσο δεν άντεξα και έριξα μια κλεφτή ματιά στην ανάρτηση και τα σχόλια και στα περί οικολογικής στράτευσης του Μακριδάκη πριν ολοκληρώσω την ανάγνωση του βιβλίου. Και εκεί που έβλεπα ένα καταπληκτικό σχεδόν κυνικό χιούμορ π.χ. στην σκηνή της αφόδευσης του ήρωα επί του τάφου της μητρός του, ξαφνικά άρχισα να σκέφτομαι, βρε θες ο συγγραφέας να το εννοεί στα σοβαρά; Οπότε στην περίπτωση αυτή, υπάρχει βαθύτατο χάσμα, άλλα να θέλει να περάσει ο δημιουργός και άλλα να εκλαμβάνει ο αναγνώστης. Πρέπει ή δεν πρέπει ο αναγνώστης να ασχολείται με τις ιδέες του συγγραφέα που αυτός προβάλλει εκτός του βιβλίου του;

Unknown said...

Βιβή
άλλο πράγμα είναι το "συναντώ τον δημιουργό και επηρεάζομαι από την προσωπικότητά του" και άλλο δεν τον ξέρω και τον διαβάζω. όσο και να βρίσκεται εντός του έργου του, όσο αυτοβιογραφικός και να είναι, ο πεζογράφος ιδίως, δεν παύει να είναι "παραμυθάς". Επιπλέον και κυρίως, άλλο είναι διαβάζω το έργο και άλλο συναντώ τον συγγραφέα. Αν από τη συνάντηση προκύψει ότι ο συγγραφέας είναι ένας αντιπαθής μονόχνωτος ή αγοραφοβικός ή νάρκισσος θα πάψω να τον διαβάζω ενώ πριν μου άρεσε και ξέρω ότι γράφει καλά;(το γράφει καλά παρά την σχηματικότητα και την απλούστευσή του ας το εννοήσουμε στην πραγματική έκτασή του).

Unknown said...

Βιβή
άλλο πράγμα είναι το "συναντώ τον δημιουργό και επηρεάζομαι από την προσωπικότητά του" και άλλο δεν τον ξέρω και τον διαβάζω. όσο και να βρίσκεται εντός του έργου του, όσο αυτοβιογραφικός και να είναι, ο πεζογράφος ιδίως, δεν παύει να είναι "παραμυθάς". Επιπλέον και κυρίως, άλλο είναι διαβάζω το έργο και άλλο συναντώ τον συγγραφέα. Αν από τη συνάντηση προκύψει ότι ο συγγραφέας είναι ένας αντιπαθής μονόχνωτος ή αγοραφοβικός ή νάρκισσος θα πάψω να τον διαβάζω ενώ πριν μου άρεσε και ξέρω ότι γράφει καλά;(το γράφει καλά παρά την σχηματικότητα και την απλούστευσή του ας το εννοήσουμε στην πραγματική έκτασή του).

Πάπισσα Ιωάννα said...

Άρα, Νώντα,
λες ότι, όπως σκοτώνουμε ένα ζώο για να το φάμε,
έτσι ενδέχεται να σκοτώνουμε και έναν άνθρωπο;
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βαρβάρα, σωστά.
Η ισορροπία μεταξύ λογοτεχνικότητας και "ιδεολογικότητας" είναι το κέρδος από κάθε κείμενο.
Όσο για το κομίζει σε σχέση με τη λοιπή λογοτεχνία
δεν είναι δυνατόν να το απαντήσω εγώ,
χρειάζεται ένας φιλόλογος, ένας κριτικός που να ξέρει όλη την τρέχουσα παραγωγή.
Εσύ τι λες;
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymous,
δεν ξέρω καλά τι είναι ο μοντερνισμός και τι ο μεταμοντενισμός, για να ακολουθήσω τη σκέψη-σου (και της Δημητρακάκη).
Αν πάντως μας ενδιαφέρει μόνο η μορφή, γυρίζουμε σε αισθητιστικά (αισθητισμός) πρότυπο,
αν μόνο το περιεχόμενο, σε στρατευμένη λογοτεχνία.
Μια ισορροπία, χωρίς να ξεχνάμε το θέμα.

Γι' αυτό διαφωνώ με τον Ασκαρδαμυκτί,
καθώς αν διαβάζω λογοτεχνία μόνο για την απόλαυση της ανάγνωσης,
χάνω τον δραστικό-της ρόλο μέσα στην κοινωνία.
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
στρατευμένη λογοτεχνία σημαίνει αυτόματα προπαγάνδα,
κι αυτό ενοχλεί τον αναγνώστη.

Πού ξέρεις πώς είδε ο Μακριδάκης το κείμενό-μου; Μίλησες μαζί-του;
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβλιοκοκκυγία,
επειδή το θέμα που θίγεις, δεν ξέρω από πού να το πρωτοπιάσει κανείς,
δεν έχω πρόχειρη γνώμη.
Π.Φ.

Νώντας Τσίγκας said...

Οχι βέβαι Πατριάρχα μου..
Δεν είμαι τοσο ..."κυνικός". Δεν πεινώ επίσης τόσο!
Αλλά δεν νομίζω κι όλας πως ο Μακρυδακης πραγματεύεται τέτοιους φόνους στα βιβλία του ή περισσότερο εδώ...

Λέω όμως πως ο άνθρωπος αποτελεί μέρος του ζωϊκού βασιλείου...
Τυχαίνει να 'ναι ο επικεφαλής γιατί κατέκτησε και επιβληθηκε-κυριάρχησε όπου και όσο το μπόρεσε πάνω τη φύση.
Βαλε τωρα με το νου σου και λογάριαζε μέσα στον "ρου της ιστορίας" πόσες φορές φέρθηκε φρικτότερα και κατώτερα από ζώο...
Και δυστυχώς πόσο συχνά αυτό το εξακολουθεί.

Τείνω να πιστεψω πως ο Μακρυδακης θα αποτελέσει μια μετα-Τολστοϊκή φυσιογνωμία -καθώς με κάποια εκζήτηση καταφεύγει στην Οικολογία και "στα χώματα". Έχει κατακτησει τη συνείδηση του οικολογου-είναι ζυμωμένος με το χώμα-ξέρει πολύ καλά τη λαογραφία -την ιστορία -την παράδοση τους Χιώτες/την πατρίδα του δηλαδή καλά. κι απ΄την καλή κι απ΄την ανάποδη. Στο χώμα φυσικά επιστρέφουμε όλοι-καλό είναι να το συνειδητοποιύμε νωρίς.
Δαφωνώ βεβαια με το μπόλισμα της λογοτεχνιας με ιδέες ώστε να θυμιζει ...σοσιαλιστικό ρεαλισμό.
Αυτά.
Άξιος ο μισθός του συνεπούς γραφιά [αρχές/ιδέες-πραξη]. και άξιος ο μισθός όσων των κρίνουν όπως εσύ με καλοήθεια.


Πάπισσα Ιωάννα said...

Τα περί τον θάνατο ιερά δρώμενα εντάσσονται στα συστατικά της επικοινωνιακής κοινωνικής οργάνωσης απέναντι στην άτεγκτη διοικητική εξουσία της οικονομικής εφαρμογής του Διαφωτισμού, την οποία πολέμησε ο καπιταλισμός του διαίρει τις κοινωνίες σε άτομα προγραμματισμένα στη "φιλοσοφία" του: ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε και τα λοιπά πρωκτικά.
Μ' αυτήν τη "φιλοσοφία" συμπαρατάσσεται, προφανώς από άγνοια, ο Μακριδάκης με την κατεδάφιση της ιερότητας της αισθητικής ύπαρξης.
Αν ο καπιταλισμός οικοδομήθηκε πάνω στην εκμετάλλευση του ανθρώπινου σώματος αυτού καθαυτού, ως παραγωγικής δύναμης και αν αυτό ήταν, στην ουσία, ο λόγος της ανάπτυξης του κοινωνικού συστήματος υγείας και πρόνοιας για την οικογένεια, τη γυναίκα και το παιδί (ουμανιστική όψη) ο Μακριδάκης όχι μόνο δεν εναντιώνεται, αλλά το επεκτείνει ως τη συστηματική εκμετάλλευση και του νεκρού πλέον σώματος ως παραγωγικού λιπάσματος. Η δε "ευρηματική" περαιτέρω λίπανση του χώματος μόνο ως ατυχεστάτη αξιολογείται, χώρια που και σε αυτό τον έχουν προλάβει τα Πανεπιστήμια μια και, εδώ και χρόνια, έχουν συμπεριλάβει στη διδακτέα ύλη τους την κομποστοποίηση και των ανθρώπινων περιττωμάτων. Αλλά και συμβολικά να το δεις, δεν διαφέρει -είναι μόνο πιο αηδές- από την επαναστατικότητα των ψευτοαναρχικών που βανδαλίζουν κτίρια και αγάλματα στην Αθήνα.
Και, βέβαια, Πατριάρχη, θα πρέπει να επισημανθεί η διαφορά μεταξύ ουμανισμού (της ανθρωπιστικής δηλαδή θεωρίας) και της ανθρωποκεντρικής αντίληψης. Η πρώτη είναι η πρόκριση του ανθρώπου έναντι του υπερβατικού (Θεού) με την επικράτηση της λεγόμενης ορθής λογικής. Αυτό, πρακτικά, δούλεψε πολύ καλά ως ένα σημείο, αφού διαχωρίστηκαν και απελευθερώθηκαν η επιστήμη και η τέχνη από την τυραννία της θρησκείας. Μαζί με την πρωτοκαθεδρία της θρησκείας όμως, εξοστρακίστηκε και η δυνατότητα της μέσης ανθρώπινης σκέψης να λειτουργεί στο άπειρο πεδίο των πιθανοτήτων, χαράζοντας μονοπάτια πέρα από τη μονολογική λεωφόρο της ορθολογικότητας. Η ενσυναίσθηση περιορίστηκε στη διοικητική διαχείριση της υγείας με την οργάνωση των υπηρεσιών κοινωνικής προνοίας (το πραγματικό κίνητρο ήταν η συντήρηση ενός υγιούς εργατικού δυναμικού στην υπηρεσία της βιομηχανοποίησης) και αναδύθηκε ως αξία η ανθρωποκεντρική αντίληψη με τον άνθρωπο όχι μόνο κυρίαρχο έναντι του Θεού (που ορίζει δηλαδή ο ίδιος τη μοίρα του) αλλά ως κυρίαρχο σύμπασας της δημιουργίας στον πλανήτη, που νομιμοποιείται να της ορίζει τη μοίρα. Τόσο "εμπνευσμένο" και τόσο "νεωτερικό" όσο και η Παλαιά Διαθήκη. Η ευθύνη του πλέον νοήμονος όντος ερμηνεύτηκε καταχρηστικά, αλαζονικά και αισχρά, ως δικαίωμα πάνω στην ίδια τη ζωή.
Ωστόσο, το ιερατείο, παρότι απώλεσε τον απόλυτο έλεγχο της κοινωνίας, παρέμεινε ισχυρό και αυτόνομο συνεχίζοντας να ελέγχει τη συνείδηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Η καπιταλιστική διαχείριση βλέποντας τον άνθρωπο ως επίπεδη παραγωγική και καταναλωτική μονάδα δεν θέλησε, επειδή δεν τη συνέφερε, να οικειοποιηθεί την επιρροή της θρησκείας πάνω στη βαθιά ανθρώπινη ανάγκη για υπαρξιακή παρηγορία και, συνεργατικά, ξεπερνώντας τον ηθικιστικό πυρήνα, να αναπτύξει ένα στέρεο ηθικό κοινωνικό σύστημα αλλά, ταλαντευόμενη, πότε τη χρησιμοποιεί έτσι και πότε αλλιώς, και πάντα προς κοινωνική χειραγώγηση.
συνεχίζεται...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Τώρα, πού έγκειται η ριβολουζιόνα του Μακριδάκη, δεν μπορώ να καταλάβω. Ακραία ανθρωποκεντρικός, χωριστικός και μονοδιάστατος περιέχεται ολοκληρωτικά στην εγωπάθειά του με μοναδικό του ενδιαφέρον τη διαχείριση του περιβάλλοντος προς όφελος του ανθρώπου, όπως μέσα από τον δικό του μονολογικό ορθολογισμό το αντιλαμβάνεται. Μέτρον δε πάντων η ασύγκριτη ποιότητα των κοπράνων του.
Δεν παραλείπει να χρησιμοποιήσει το ιερατείο ενώ, συγχέοντας την έννοια της εξέλιξης με αυτήν της στρεβλής ανάπτυξης, παλινδρομεί κάποιες εκατοντάδες χρόνια πίσω και μετατοπίζεται λίγες χιλιάδες χιλιόμετρα νοτιοανατολικά, αγνοώντας ποιο ήταν και είναι το αξιακό σύστημα σ' αυτές τις συντεταγμένες, πόσο πιο "ευτυχισμένοι" ήταν και είναι οι άνθρωποι, τι επιθυμούσαν και τι επιθυμούν, ποιο ήταν και ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής τους. Εν τω μεταξύ Κίνα και Ινδία, παρά τον κομμουνισμό η μία και το αποικιοκρατικό της παρελθόν η άλλη, ακολουθούν ολοταχώς το καπιταλιστικό μοντέλο με υπερανάπτυξη και μέσω, φυσικά, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, χωρίς παράλληλη εγκαθίδρυση ενός κράτους πρόνοιας και δικαιωμάτων για τις γυναίκες και τα παιδιά, ενώ τσάπα και αλέτρι πάνε παρέα με τη σκυλοφαγία και τη γατοφαγία στη μία περίπτωση, και με τα, κρεμασμένα στα δέντρα, πτώματα βιασμένων και δολοφονημένων γυναικών, στην άλλη. Και μια και το κατά κεφαλήν εισόδημα εκεί και στις γείτονες χώρες τους είναι απαγορευτικό για την ευδοκίμηση του καταναλωτισμού από τις μάζες, διάγουν δε βίον λιτό και σε μεγάλο ποσοστό εκτός συστημικών σχολείων, είναι χαρακτηριστική η "κοσμοκεντρική" τους αντίληψη και η "υψηλή" τους συνειδητότητα:
Χαχανίζοντας διαμελίζουν, γδέρνουν και ψήνουν ζωντανούς με το καμινέτο σκύλους και γάτες, σε ρυπαρές, υπαίθριες ταβέρνες. Η κουλτούρα του ανθρωποειδούς κτήνους. Στα καθ' ημάς, η μεγαλύτερη συγκέντρωση περιστατικών φρικιαστικής κακοποίησης ζώων παρατηρείται σε "αγνά" βρομοχώρια με "καθαρό" αέρα και "καθαρή" τροφή χωρίς συσκευασίες, από μορφωμένα στη φύση ανθρωποειδή. Κατά τ' άλλα, ο "πεφωτισμένος" συγγραφεύς θεωρεί αποκτηνωμένους, και με αυτήν την έννοια αποκαλεί καταναλωτές, τους κατοίκους των πόλεων τους οποίους δεν θεωρεί ανθρώπους.
συνεχίζεται...

Βιβή Γ. said...
This comment has been removed by the author.
Πάπισσα Ιωάννα said...

Και ποιον, τελικά, εκτός από το καπιταλιστικό-χρηματοπιστωτικό σύστημα, εξυπηρετεί, υπό το παρόν status quo, ο παθητικός κοσμοκαλογερισμός με την κατασταλμένη,στην πραγματικότητα και επί της ουσίας, κοινωνική συνείδηση και το βόλεμα στο βασίλειο της κοπριάς και του πρωκτοσκοπισμού, με την, δια ελαφρών πηδηματακίων, αποφυγή κάθε έμπρακτης συγκρουσιακής δράσης προς την κατεύθυνση της διάλυσης ή, έστω και κατά περίπτωση, του επαναπροσδιορισμού κάθε θεσμικού (ιδιωτικού και δημόσιου) και εξωθεσμικού μηχανισμού, που στηρίζει τη διαστροφική στρέβλωση των αρχών του δικαίου και της επιστημονικής (και όχι μόνο) δεοντολογίας.
Τουλάχιστον, πέρασε ο συγγραφεύς στη στάση της μη κρεοφαγίας, αφού μέχρι πρότινος συνιστούσε την "αγνή" τροφή κοκορόζουμο, από σπιτικό κόκορα, λες και υπάρχει καλό και κακό ειδεχθές.
Τέλος, τέχνη χωρίς ιδέες είναι πτώμα περιφερόμενο, ζόμπι. Και ως προς αυτό κάνει πολύ καλά ο Μακριδάκης. Άριστα! Ακόμα και αν κάνει προπαγάνδα, ακόμα και αν πρόθεσή του είναι να διδάξει, καλά κάνει! Προβληματίζει, εγείρει αντιρρήσεις, ο διάλογος προάγεται, η σκέψη ενεργοποιείται και το κυριότερο, ως προς το συγκεκριμένο βιβλίο, αν μια χούφτα από τους αναγνώστες του μπορέσει να ξεχωρίσει το λίγο σιτάρι από την ήρα στο κείμενο, είναι επίτευγμα. Αν μπορέσει να την ξεχωρίσει και να την κάνει συνείδηση και πράξη και ας είναι τα κίνητρά του ανθρωποκεντρικά. Και μιλώ για το άμεσα εφικτό από τον καθένα και μακροπρόθεσμα αποτελεσματικό, το οποίο δεν είναι καθόλου ουτοπία.
Αν όλα όσα αναφέρει είναι στείρα παλινδρόμηση, το θέμα της μη κρεοφαγίας είναι εξαιρετικά σπουδαίο και με απίστευτες προεκτάσεις, που είναι βέβαιο ότι ο συγγραφέας δεν έχει πιάσει. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νώντα,
ακριβώς αυτή είναι και η διαφωνία του Ουμανισμού με την οικολογία του Μακριδάκη:
αν είμαστε ακριβώς ίδιοι με τα άλλα όντα,
τότε είμαστε αναλώσιμοι σε μια φυσική ακολουθία σήψης και φθοράς, που θα χρησιμοποιήσει την άβια ύλη-μας για να τραφεί.
Όμως, επειδή ο άνθρωπος έχει ψυχή, υπόσταση, παρουσία όσο ζούσε, δεσμούς με τους ζωντανούς (πες το όπως θέλεις),
τότε ακόμα και νεκρός έχει μια άλλη δυναμική από το κουφάρι ενός σκύλου.
Π.Φ.

Βιβή Γ. said...

Π. Φ.βέβαια μίλησα μαζί του, ολόκληρη δίωρη+ παρουσίαση έγινε και τον ρώτησαν και άλλοι φίλοι του, που είναι και τακτικοί επισκέπτες σου, για την υποδοχή που είχε το "Αντί Στεφάνου" γενικότερα στα μπλογκς και στην εφημεριδίσια κριτική .
Άλλοι έχουν κοντινή με σένα προσέγγιση άλλοι όχι,μερικούς τους εξέπληξε η (πάντως ενδιαφέρουσα) οπτική σου, μερικούς τους παρακίνησε η άποψη ενός άλλου να βάλουν ερωτήματα κοκ.
Ήταν μια ωραία κουβέντα ποιοτική, απλή, περιεκτική και φιλική για όλα και όλους μας.Εφ΄όλης της ύλης.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Πάπισσα Ιωάννα,
ο λόγος-σου,
παρότι μονόλογος που δεν διαλέγεται με όσα προηγήθηκαν,
έθεσε δυο-τρία βασικά θέματα,
τα οποία ωστόσο στηρίζονται σε λάθος βάση (όσον αφορά στο βιβλίο):
1. ο Μακριδάκης δεν υποστηρίζει μια οικολογία ως πηγή κερδών (χρηματικών ή μη) για τον άνθρωπο,
αλλά ως επανασύνδεση με τη φυσική τάξη της γης,
που δευτερευόντως μπορεί και προσφέρει και πρώτες ύλες για τροφή.
Νομίζω ότι όλη-σου η τοποθέτηση ξεκινά εκτός βιβλίου και εφαρμόζει πολιτικές θέσεις σε ένα κείμενο με προκρούστεια μέθοδο: το προσαρμόζουμε πάνω στο κρεβάτι και όσο χωρέσει.
2. θεωρείς ότι η ειρηνική επανάσταση είναι άστοχη και ακατάλληλη,
ενώ μια πιο ενεργητική, πολιτική, επαναστατική ρήξη είναι η προσφορότερη.
Απαξιώνεις τις μεγάλες αλλαγές γκαντικού τύπου που έχουν συμβεί στον κόσμο μέσα στην Ιστορία.
3. Η λογοτεχνία δεν είναι κήρυγμα.
Αν το καταλάβει ο αναγνώστης,
θα τσινήσει,
αναιρώντας όλη τη στόχευση του συγγραφέα και αντιδρώντας σ' αυτήν,
καμιά φορά πεισματικά.
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
θα ήθελα να μάθαινα περισσότερα
για το πώς είδαν τη θέση-μου,
οι μεν και οι δε,
μιας και εδώ συζητάμε ακριβώς αυτή την άποψη
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

1. Ο Μακριδάκης πρωτευόντως υποστηρίζει μια οικολογία που προσφέρει πρώτες ύλες για τροφή.
2. Ναι, γι' αυτό (και γι' αυτό) ανέφερα την Ινδία. Δες την σήμερα.
3. Ας τσινίσει. Γιατί θα πρέπει ο ιδεολόγος συγγραφέας να κάνει εκπτώσεις;
4. Εσύ πώς τον έχεις καταλάβει, πώς τον αντιλαμβάνεσαι τον ουμανισμό;
5. Την έχεις δει δάσκαλος της πρώτης Δημοτικού και οριοθετείς πού και πώς θα κινηθεί η σκέψη μου;
6. Πάπισσα (πρώην Ρόζα) για να συμβολίζει την άβυσσο που μας χωρίζει.

Anonymous said...

Τροφή για σκέψη: σκεφτείτε μόνο αν ο Μακριδάκης δεν εκπροσωπούσε ένα παρακλάδι στο οικολογικό κίνημα, αλλά κάποια πολιτική ιδεολογία, ή ακόμα και κάποιο κόμμα. Πόσο άκυρη θα μας φαινόταν τότε η συζήτηση επί του αμιγώς ιδεολογικού, στο πλαίσιο της κρίσης για ένα λογοτεχνικό έργο;
Για μένα ο καλλιτέχνης οφείλει να έχει για οδηγό πάνω απ' όλα την τέχνη του. Καλλιτεχνική ευαισθησία και δόγματα δεν κάνουν χωριό για πολύ. Γενιές και γενιές, από το Ρίτσο ως τον Τσίρκα κι από το Λειβαδίτη ως τον Αναγνωστάκη και τον Πατρίκιο υπήρξαν μάρτυρες (με τη διπλή έννοια) αυτού ακριβώς.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Πάπισσα Ρόζα,
1. τροφή δεν σημαίνει κατανάλωση και παραγωγικότητα, σημαίνει απλώς επιβίωση.
3. Άλλο ιδεολόγος κι άλλος προπαγανδιστής. Γιατί τα συγχέεις;
Διάλογος vs μονόλογος: η ελάχιστη προϋπόθεση συζήτησης,
μόνο αυτό ζητώ.

Καλωσόρισες στο θερινό καφενεδάκι-μου, που άνοιξε τραπέζια επιτέλους στην αυλή και στη θάλασσα.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymous,
πολύ καλό το παράδειγμα με την "πολιτική ιδεολογία",
που την ανέφερα κι εγώ πολλάκις,
για να διαφοροποιήσω τη σημερινή πολιτική λογοτεχνία από τον ηλεκτρισμένο διπολισμό της μεταπολεμικής εποχής.
Εκεί λοιπόν το δίλημμα δεν είναι απολίτικη λογοτεχνία ή στρατευμένη,
όπως υπονοείς,
αλλά πολιτική (με προβληματισμούς) λογοτεχνία ή στρατευμένη (φανατική, δογματική, κηρυγματική).
Εκεί είναι τα όρια του ποιοτικού αλλά και βαθέος,
με το απολίτικο αλλά ρηχό.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ρόζα said...

Δηλαδή, Πατριάρχη, μου λες ότι ο Μακριδάκης παλινδρομεί ως την εποχή των σπηλαίων; Εντάξει, γι' αυτό διαφωνώ μαζί του ως προς τη στενότητα που αντιμετωπίζει το θέμα και πέφτει σε αντιφάσεις. Από τη μια μπορεί να οδηγήσει τον αναγνώστη στα σπήλαια και από την άλλη, διαλύει την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου όπως έκανε ο Διαφωτισμός. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι είναι προπαγανδιστής, για τον άνθρωπο αγωνιά και όπως μπορεί το εκφράζει. Για τον άνθρωπο πρωτίστως. Τον υλικό. Ουμανιστής είναι όπως κι εσύ. Αυτή είναι η ιδεολογία και των δυο σας (και δεν το έχεις καταλάβει) με την οποία επίσης διαφωνώ κάθετα. Η διαφορά σας είναι ότι Μακρυδάκης θέλει ένα περιβάλλον για τον άνθρωπο που να σέβεται τη φύση (γι' αυτό είμαι κάπως πιο κοντά του ιδεολογικά -δεν αναφέρομαι στο συγκεκριμένο πρωκτικό βιβλίο) ενώ εσύ θέλεις έναν άνθρωπο που να κυριαρχεί στη φύση γιατί τάχα μου είναι πιο σημαντικός (επειδή το είπαν οι ουμανιστές) από τα άλλα πλάσματα. Κανείς από τους δυο σας δεν συμπονάει πραγματικά κάθε πλάσμα που πονάει. Που γεννιέται, χαίρεται, λυπάται και π ο ν ά ε ι. Αυτός είναι ο ουμανισμός σου, Πατριάρχη.

Και γιατί λες ότι κάνω μονόλογο; Επειδή είπα και δυο κουβέντες παραπάνω; Δεν πας καλά.

Και θερινό, και πλωτό να το κάνεις το καφενείο, μη ξυπνήσω καμιά μέρα στραβά είναι και το δεις ιπτάμενο...

Όσο για την άποψη του ανώνυμου, ότι ο καλλιτέχνης οφείλει να έχει για οδηγό πάνω απ' όλα την τέχνη του, ας δώσει πρώτα έναν ορισμό της τέχνης. Ενήμερος φαίνεται γενικώς πάνω στο θέμα, ας διαφωτίσει και μένα την απλή και όχι ιδιαίτερα φανατική αναγνώστρια.

"Πάπισσα Ρόζα", εντάξει. Που με λες και αδιάλλακτη.

Πάπισσα Ρόζα said...

Ανώνυμε, ο Επιμηθέας δεν είσαι;

Anonymous said...


Δεν εννοώ κάτι πέραν του προφανούς. Ότι η λογοτεχνία είναι πάνω απ' όλα τέχνη, άρα ως τέχνη πρέπει να προσλαμβάνεται και ως τέχνη πρέπει να αξιολογείται. Όπως η Γκουέρνικα του Πικάσσο δεν μπορεί να κριθεί με όρους ιστοριογραφίας του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, έτσι και πχ το Μηδέν και το Άπειρο του Καίσλερ, παρ' όλο που έχει μια τεράστια πολιτκή πρόθεση και σημασία (οι σταλινικές διώξεις και η εγγενής βία του λενινισμού) θα κριθεί ως έντεχνο δημιούργημα, με τους ίδιους όρους -ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΥΣ- που θα κριθεί και η Μαντάμ Μποβαρύ αλλά και οι Τρεις Σωματοφύλακες. Όχι δηλαδή με μια συζήτηση περί του αν ο Στάλιν ήταν όντως δικτάτορας ή όχι, κλπ. Ιδανικά, αυτό ο συγγραφέας πρέπει να το έχει στις προθέσεις του. Ακόμα και αν όχι όμως, όπως φαντάζομαι ισχύει για το Μακριδάκη (απ' ό,τι συμπεραίνω πιθανώς χρησιμοποιεί τις λογοτεχνικές παρουσιάσεις για να διαδόσει την πολιτική κοσμοθεωρία του) ΔΕΝ πρέπει να αφορά αυτό τον αναγνώστη ούτε τον κριτικό. Όπως δεν τον αφορά αν ο συγγραφέας έγραψε το έργο για να εκδικηθεί την γκόμενά του, για να εμψυχώσει τους συμπολίτες του σε καιρό πολέμου, ή για να στηρίξει την αγαπημένη του ιδεολογία. Κι αυτό δεν είναι θέμα αισθητισμού, είναι θέμα απλά γνωστικού πεδίου. Άλλο η λογοτεχνία, άλλο η πολιτική, η ιστορία, η οικολογία. Αλλιώς (όπως θα συνέβαινε αν συζητούσαμε για το β΄παγκόσμιο σε μια καλλιτεχνική ανάλυση της Γκουέρνικα) αποπροσανατολιζόμαστε και υποτιμούμε στην ουσία εκείνο που δηλώνουμε ότι αγαπάμε.

Πάπισσα Ρόζα said...

Ανώνυμε (μα πώς να σε λέω; βρες ένα ψευδώνυμο κι εσύ) είναι πολύ ενδιαφέροντα αυτά που λες και φαίνεται να το κατέχεις πολύ καλά το θέμα. Για μένα όλα χρήσιμα είναι.
Αλήθεια, υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν βιβλία για να εκδικηθούν τη γκόμενά τους; ή το γκόμενό τους; Μου φαίνεται αδιανόητο.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonymous,
προφανώς δεν θα αλλάξεις γνώμη και προφανώς δεν θα αλλάξω κι εγώ (δυστυχώς).
Το βασικό για μένα βέβαια είναι ότι σκέφτομαι όσα λες και τα σταθμίζω, στο παρόν ή στο μέλλον.
Αν κάνεις κι εσύ το ίδιο,
προσπάθησε να σκεφτείς ότι

Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

κι ότι ο Καντ πλέον έχει άδικο.
Π.Φ.

Anonymous said...

Παρεπιμπτόντως το καφενείο των Κυρίων στον Πύργο του Κάφκα δεν ήταν παρά ένα καφενείο που σύχναζε ο σύζυγος της γυναίκας που πολιορκούσε ο συγγραφέας και το έβλεπε ως τόπο ανταγωνισμού προσπαθώντας να πάρει τη θέση του Κυρίου-συζύγου. Επιπλέον ο Cat Stevens στο Lady D' Arbanville παρουσιάζei αν δεν κάνω λάθος ως μακαρίτισσα την πρώην του, αν και ζει και βασιλεύει. Αυτά είναι δύο εντελώς πρόχειρα παραδείγματα που μου έρχονται στο μυαλό. Άρα να, γράφονται και βιβλία και τραγούδια ακόμα και για να εκδικηθεί ο δημιουργός κάποια γκόμενα. Να απορρίψουμε τον Πύργο του Κάφκα ή να ασχοληθούμε με την προσωπική, όσο και αδιάφορη- πηγή έμπνευσής του;

Μετώνυμος said...

Σας ευχαριστώ όλους για μια πολύ ωραία συζήτηση. Δεν είμαι ειδικός, ούτε κάτι παρόμοιο. Ψηλαφητά πηγαίνω, όπως και πολλοί άλλοι. Πατριάρχη, συμφωνώ, το θέμα είναι ανεξάντλητο και δεν το έχει λύσει η φιλοσοφία δύο αιώνων, όχι εμείς απόψε. Ναι, η αισθητική είναι ιδεολογία, όπως άλλωστε και η ιδεολογία αισθητική. Το θέμα είναι από ποια αφετηρία και με ποιο στόχο κοιτάμε. (Στην εξεταζόμενη περίπτωση βέβαια, ίσως ταιριάζει περισσότερο το "η ιδεολογία είναι ιδεολογία", γι' αυτό και μου άναψαν κι εμένα κάπως τα λαμπάκια...)

ΥΓ Ιδού ένα συμπυκνωμένο κείμενο με ανάλυση των θεμάτων και πολύ "ζουμί", που τσουρουφλάει τον εγκέφαλο: http://stratigos-anemos.blogspot.gr/2011/01/blog-post_09.html

Βιβή Γ. said...

Πατριάρχη δεν ειπώθηκε κάτι παραπάνω απ΄αυτό που ήδη σου είπα,αν σε καλύπτει τι κατάλαβα εγώ,ευχαρίστως να σου πω: μερικοί από το κοινό περίμεναν να αποδεχτείς στο σύνολό της την ματιά/σκέψη του συγγραφέα ότι δεν υπάρχει τίποτα το επιλήψιμο(εσύ το είπες πιο εστιασμένα μη ουμανιστικό)στην ενέργεια του ήρωά του.

Γιάννης Μακριδάκης said...

Γεια σας και ευχαριστώ όλους, ιδίως το ΠΦ για την αφορμή της κουβέντας.
http://yiannismakridakis.gr/?p=6696

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αν ένα βιβλίο, όπως αυτό, γεννά τόσο γόνιμους διαλόγους,
σαν αυτόν εδώ ή σαν αυτόν στην ιστοσελίδα του συγγραφέα
(διορθώνω την παραπομπή-του: http://yiannismakridakis.gr/?p=6674),
τότε άξιος ο "μισθός"-του.

Αναρωτιέται εκεί η κα. Μπριασούλη για το ποιον Ανθρωπισμό χρησιμοποιώ
και γιατί διάλεξα αυτόν τον Ανθρωπισμό
και γιατί μιλάω μόνο για τα θετικά-του.
Σύντομη απάντηση:
το ίδιο το βιβλίο μιλάει (ίσως εν αγνοία του συγγραφέα) αντι-ουμανιστικά
και γι' αυτό έγραψα έτσι.
Αναφέρομαι στον Ανθρωπισμό που θεωρεί τον άνθρωπο
άτομο (τον καθένα από εμάς μοναδική οντότητα με ψυχή, με προσωπικότητα)
και όχι απλώς υλικό ζώο που καταναλώνει,
χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να εκμεταλλεύεται τα άλλα πλάσματα.
Αυτά για φινάλε
κι ευχαριστώ την κα. Βαφειάδη για τα καλά-της λόγια.
Πατριάρχης Φώτιος

Γιάννης Μακριδάκης said...

Η παραπομπή μου δεν ήταν λάθος ΠΦ
Είναι ένα άρθρο μου για τον Ουμανισμό - Διαφωτισμό και πού έχει φθάσει μέσα από τον καπιταλισμό-καταναλωτισμό...
Μπορείς να το διαβάσεις και εδώ
http://www.thepressproject.gr/article/77443/Idiotikopoiisi-Fusikon-Poron-i-megisti-anoisia-tis-anthropotitas

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ζητώ συγγνώμη. Νόμιζα ότι ήθελες να παραπέμψεις στον διάλογο.
Π.Φ.

Ρόζα said...

Κοίτα, Φώτιε, καλέ μου. Ο Ανθρωπισμός αυτό ακριβώς λέει:
Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε τη Γην.
Χωρίς εκμετάλλευση των άλλων πλασμάτων δεν νοείται Ανθρωπισμός.
Όπως δεν νοείται και καπιταλισμός χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου
από άνθρωπο. Και ο καπιταλισμός είναι εφαρμογή του Ανθρωπισμού.
Τα περί μοναδικής οντότητας, ψυχής και προσωπικότητας (λες και
τα ζώα υπολείπονται -γι' αυτό δεν πάμε καλά) αναγνωρίστηκαν από
τον Ανθρωπισμό (εντάξει, είπαν στις γυναίκες και τα παιδιά, είστε
κι εσείς άνθρωποι) για να λειτουργήσει ο καπιταλισμός.
That's all. Η μόνη υγιής και κατά συνέπεια θετική εξέλιξη που
μπορεί να έχει ο πολιτισμός είναι μια κοσμοκεντρική αντίληψη.
Τα υπόλοιπα είναι παλινδρομήσεις και στρεβλώσεις.
και στρεβλώσεις.