“Ιστορία του κόσμου σε 10½ κεφάλαια” του Τζούλιαν Μπαρνς

Ωραία η ιστορία του Νώε. Περιέχει ανθρωπολογικές βάσεις, οικολογικές ανησυχίες, ηθικές προεκτάσεις, μελλοντολογικές προοπτικές, αλλά ο συγγραφέας ναρκοθετεί όλα αυτά παρωδώντας με μπρίο τόσο τον ίδιο τον μύθο όσο και τις ιστορικές-του επιβιώσεις.

Espresso Diretto:

Julian Barnes

“A History of the World in 10½ Chapters”

1989

Τζούλιαν Μπαρνς

“Ιστορία του κόσμου σε 10½ κεφάλαια”

μετ. Θ. Σκάσσης

εκδόσεις Μεταίχμιο

2012 

            Το μυθιστόρημα δεν είναι όπως ίσως υπονοεί ο τίτλος μια χρονολογική ιστορία του κόσμου γραμμένη με αφηγηματικό τρόπο. Ούτε είναι δοκίμιο περί παγκόσμιας ιστορίας. Δεν είναι παρωδιακή εξιστόρηση σημαντικών γεγονότων με λοξή ματιά και ανατρεπτική γραφή. Στην ουσία είναι η ιστορία της Κιβωτού και των επιβιώσεων ενός μυθικού μοτίβου.

            Δέκα (ή έντεκα;) κεφάλαια που θα μπορούσαν να σταθούν ως αυτόνομα διηγήματα συναπαρτίζουν το όλον, χωρίς εμφανείς αρμούς ανάμεσά τους. Μόνοι άξονες είναι το σαράκι που περνά από ιστορία σε ιστορία (πρώτιστα στις πρώτες) και κυρίως το μοτίβο του Κατακλυσμού και της Κιβωτού του Νώε ως δοκάρι στήριξης όλο του οικοδομήματος. Η πρώτη ενότητα ξεκινά μάλιστα από το παλαιοδιαθηκικό δρώμενο, η δεύτερη αναφέρεται στις ισραηλινοαραβικές διενέξεις με βάση μια πλοιοπειρατεία από άραβες τρομοκράτες, η τρίτη μια παρωδία δίκης κατά των σαρακιών την περίοδο της Ιεράς Εξέτασης, η τέταρτη για την αναχώρηση της ηρωίδας σε μια βάρκα για να γλυτώσει το πυρηνικό ολοκαύτωμα, η πέμπτη για το ναυάγιο του ‘Μέδουσα’ και τον πίνακα του Ζερικό που απεικονίζει τη σχεδία διάσωσης (εδώ μάλιστα αξίζει κανείς να δει συγκριτικά το μυθιστόρημα του Μοδινού “Η σχεδία” ) κ.ο.κ. Ο Μπαρνς γράφει ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα όπου η Κιβωτός έρχεται και ξανάρχεται, για να θυμίσει τις άλογες εμμονές του ανθρώπου.

            Τα κεφάλαια εναλλάσσουν κωμικούς και τραγικούς τρόπους, χαλαρό ύφος και τραγικότητα, συναίσθημα και προβληματισμό. Αν τα κοιτάξει κανείς πρόχειρα, θα δει μικρές ιστορίες που εστιάζουν στο μερικό. Αν όμως ψάξει την ιστορική-τους σημασία και τα εντάξει σε ένα ευρύτερο παράδειγμα, θα καταλάβει ότι οι 10,5 επιλεγμένες αφηγήσεις είναι ένα καλειδοσκόπιο οπτικών γωνιών της μεγάλης αφήγησης που λέγεται παγκόσμια (θρησκευτική) Ιστορία. Ας το επιχειρήσουμε παρέα:

            Η Κιβωτός είναι η αρχή: ο κόσμος ξαναφτιάχνεται σχεδόν από το μηδέν, η εξέλιξη των ειδών διακόπτεται σε μερικά ενώ σε άλλα συνεχίζεται απρόσκοπτα, ο άνθρωπος σβήνει το παρελθόν και βάζει το μηδέν στην ιστορία-του, χωρίς όμως ο ίδιος να είναι άμωμος. Η νέα αυτή αρχή θέτει ζητήματα για τον Θεό -τιμωρό και σοφό-, για τον άνθρωπο που κόβει και ράβει κατά βούληση, για τη φύση που προσπαθούν να τη βάλουν σε καλούπια, για την πίστη που ξεπέφτει ενίοτε σε αφέλεια. Η αρχή του κόσμου είναι κατά τον Μπαρνς μυθική.

            Πάνω σ’ αυτό το αλληγορικό μοτίβο, ο συγγραφέας διαπερνά τους αιώνες και άλλοτε παίρνοντάς-το κυριολεκτικά κι άλλοτε συνυποδηλωτικά, φτιάχνει ιστορίες με θεολογικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Λ.χ. η αυστηρή στην ερμηνεία της Αγίας Γραφής δεσποινίς Φέργκιουσον παίρνει κατά γράμμα όσα λέγονται στην Παλαιά Διαθήκη και επιχειρεί να ανέβει στο Αραράτ για να βρει ίχνη της Κιβωτού. Σε αντίστιξη με την πραγματική Κιβωτό -σε άλλο διήγημα- ο πεζογράφος παρουσιάζει τον υπέργηρο Μπίσλι ως έναν από τους λίγους διασωθέντες από τον Τιτανικό, που σαν άλλος Νώε επέζησε από μια μεγάλη καταστροφή, ή παρακάτω η ιστορία του Ιωνά αντι-προβάλλεται, αφού η μυθική διάσωσή-του στην κοιλιά της φάλαινας είναι μια ανάλογη περίπτωση μάχης του ανθρώπου με τα νερά.

            Όλα λοιπόν τα κεφάλαια, όπως τα ονομάζει ο συγγραφέας, έχουν μικρή ή μεγάλη σχέση με τον Νώε σε ένα πέρασμα μέσα από την ιστορία. Κατά βάση ο Μπαρνς γράφει μια λοξή ιστορία της θρησκείας, είτε πρόκειται για μυθικά μοτίβα ή για σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων ή εκφάνσεις της θρησκευτικότητας που ξεφεύγουν από τη λογική. Έτσι, προσπαθεί να δείξει μέσα στο μυθιστόρημά-του πόσο διαστρεβλωτικά γυαλιά φοράνε όσοι χρησιμοποιούν τη θρησκεία αντί για τον αμφιβληστροειδή των ματιών-τους και εξηγούν τοις μετρητοίς όσα αυτή προβάλλει. Φυσικά πρόκειται για μια επίθεση του ορθολογισμού σε όλα τα θέματα πίστης που δείχνουν αφέλεια ή πείσμα, και μια μεταξύ σοβαρού και αστείου αντιθρησκειολογική ανάγνωση του κόσμου. Βέβαια, στο κεφάλαιο με τη δ/ίδα Φέργκιουσον οι μοναχοί σε μια μονή του Αραράτ είναι πιο ισορροπημένοι από την ηρωίδα που τηρεί μια σκληρή καλβινική στάση, πράγμα που δείχνει ότι οι στρεβλές θεωρήσεις της θρησκείας που είναι και οι πιο πολλές, κατά τον Μπαρνς, αλλοιώνουν την εικόνα του ανθρώπου επί της γης.

            Στο ίδιο κλίμα, η πρόθεση ενός αστροναύτη χωρίς θρησκευτικές ανησυχίες να βρει την Κιβωτό στο όρος Αραράτ μετά τη φωνή που άκουσε στη Σελήνη δείχνει τρέλα. Γενικότερα, φαίνονται σαλοί όσοι θεωρούν δεδομένο το Θεό, ειδικά έναν Θεό που υπαγορεύει παρανοϊκά σενάρια σε μια γήινη ρεαλιστική πραγματικότητα. Κι είναι όντως τρέλα να προβάλλεις την πίστη σε βαθμό υπερβολής, υπερβολής που σε κάνει να κρίνεις βιαστικά και να αποδίδεις σε θεϊκή παρέμβαση ό,τι εκ πρώτης όψεως αφύσικο συναντάς. Ο συγγραφέας εκφράζει πολύ καλά το πνεύμα των καιρών-μας, που προσγειώνει κάθε μεταφυσική ανησυχία στο έδαφος της λογικής, ενώ παράλληλα παρουσιάζει έντεκα καλογραμμένες ιστορίες, άλλες με περισσότερη ένταση κι άλλες με λιγότερη, που κάνουν τον αναγνώστη να θέλει να προχωρά από τη μία στην άλλη.

[Δημοσιεύτηκε στο In2life στις 17/1/2013 ]

Πατριάρχης Φώτιος

 

Julian Barnes

“A History of the World in 10½ Chapters”

1989

The novel is not what the title implies it to be, a chronological history of the world written in neither a narrative way, nor an essay on world history. It is not a burlesque chronicle narrative of important events with a weird outlook on them and subversive writing. In essence, it is the story of the Ark and the survivals of a mythical motif.

     Ten (or eleven?) chapters that could stand as independent stories make up the whole, without anything visible joining them together. Only one axis is the blight that goes from story to story (primarily in the first) and especially the pattern of the Flood and Noah's Ark is the beam that supports the whole edifice. The first section starts from Noah’s Ark from the old testimony, the second refers to the Israeli-Arab conflict based on Arab terrorists who catch the ship passengers, the third chapter is a mock trial against carpenter ants in the period of the Inquisition, the fourth is about the departure of the heroine in a boat to escape the nuclear holocaust, the fifth is about  the sinking of the 'Medusa' and the painting by Gericault depicting “the life raft” (It is actually worth seeing and comparing the novel from Modinos "The Raft") etc. Barnes writes a vertebrate novel where the Ark comes again and again to remind us of the irrational obsessions that man has.

        The chapters alternate between comedy and tragedy ways, and between relaxed style of tragic emotion and reflection. If you only look, you will see short stories that focus on the partial. But if you look for the historical significance and integrate them into a broader example, you will understand that the selected narratives 10.5 is a kaleidoscope of perspectives the great story called global (religious) history. Let's try this together:

            The Ark is the beginning: the world is rebuilt almost from scratch, the evolution of species is interrupted in some, while others continued unimpeded, man forgets his past and he starts over, but he is immaculate. This new authority raises questions about God- how he is wise but at the same times punishes- and for the man who changes everything at will, for trying to put nature into molds, the faith sometimes declines because people became naive. The beginning of the world according to Barnes is mythical.

On this allegorical motif, the author crosses the centuries by making sometimes literally history with theological and social content. For example the strict interpretation of the Bible makes Miss Ferguson believe literally what is said in the Old Testament and her attempt to climb Mount Ararat to find traces of the ark. In counterpoint to the real Ark –in another story- the novelist presents is the decrepit Beasly, who is as one of the few survivors of the Titanic, which like Noah survived a major disaster, or below, the story of Jonah anti-displayed after the mythical rescue-in the belly of the whale is a similar case about the battle between man and the sea.

            So all the” chapters”, as called by the author, have little or great relationship to Noah at some point in the story. Basically Barnes writes a twisted history of religion, whether mythical patterns or relations between Christians and Muslims or expressions of religiosity that are beyond logic. So, trying to show through the novel how wearing rose tinted glasses use religion instead of the retina of the eye and take for granted whatever religion says. Of course this is an attack of rationality in all matters of faith showing naivety or stubbornness, and a jokingly anti-religious reading world. Of course, in the chapter Miss Ferguson who maintains a tough stand such as Calvin is less balanced then the monks in the Monastery of Ararat, which indicates that the distorted considerations of religion which are the most numerous, according to Barnes, alter the image of man on earth.

            In the same spirit, the intent of an astronaut without religious concerns to find the Ark on Mount Ararat after the voice which he heard on the Moon shows madness. Generally, those who believe in God seem foolish, a God who dictates paranoid scenarios in a realistic earthly reality. And it is indeed madness to show such a degree of exaggeration in religion that makes someone judge hastily and attribute to divine intervention rather than prima facie inconsistent encounter. The author expresses the spirit of the times, our landing, every metaphysical concern the ground of logic very well, while also presenting eleven well-written stories, some with more intensity more with less, making the reader want to progress from one to the other.

Bookmark

[οι φωτογραφίες λήφθησαν από: scrapetv.com, www.guardian.co.uk, blogs.telegraph.co.uk, www.aerospaceguide.net, www.forbes.com, www.bibleprophecyupdate.com, justingridveritasluxmea.blogspot.com,   www.throneofgod.com, vippasstothespiritworld.blogspot.com]