Tuesday, September 11, 2012

“Για την αγάπη της γεωμετρίας” της Σώτης Τριανταφύλλου

Η οικογένεια που στην κοινωνία δείχνει το πετυχημένο πρόσωπό-της συχνά κρύβει εμμελώς μικρά δράματα και βαθιές ουλές. Το αριστερό μέικ-απ και η παιδευτική μάσκαρα δεν μπορούν πάντα να σκεπάσουν το πραγματικό ανθρωπιστικό έλλειμμα.


Καπουτσίνο φρέντο:
Σώτη Τριανταφύλλου
“Για την αγάπη της γεωμετρίας”
εκδόσεις Πατάκη
2011 

Για την αγάπη της γεωμετρίας ή για τη γεωμετρία της αγάπης; Και για τα δύο, θα μπορούσε να είναι η απάντηση, ή για όποιο από τα δύο προτιμάτε. Το τελευταίο μυθιστόρημα της Τριανταφύλλου μιλά με φαινομενικά απλό, για αυτό και συγκλονιστικά σπαρακτικό, τρόπο για τις ανθρώπινες σχέσεις στο στενό αλλά θεμελιώδες περιβάλλον της οικογένειας, για τη σχέση αγάπης και μίσους του ανθρώπου με τον εαυτό-του, για τους εφηβικούς έρωτες. Άλλωστε, για μια συνηθισμένη ιστορία αγάπης δεν πρόκειται;
Ναι. Είναι όλα συνηθισμένα στο βιβλίο! Ένας συνηθισμένος πατέρας που κακοποιεί σε βαθμό ποινικά κολάσιμο την κόρη-του, προκαλώντας παράλληλα και την ψυχική κακοποίηση του γιου-του. Είναι ένας μορφωμένος τύραννος, ένας ιδεολόγος αριστερός που δεν μπορεί να απογαλακτιστεί από τη μαμά-του, και μάλλον έχει ξεχάσει ότι η γυναίκα-του δεν είναι εργαλείο οικιακής χρήσης. Η εκμηδένιση της προσωπικότητας της γυναίκας-του και κυρίως της κόρης-του είναι ίσως οι μοναδικές πηγές ευτυχίας-του.
Μία συνηθισμένη μεσοαστή είναι και η μητέρα της αφηγήτριας, η οποία καταπιέζεται από τον άνδρα-της και τη μητέρα-του, ζει μια άνοστη ζωή και αποδεικνύεται ανήμπορη ή / και αδιάφορη να αναθρέψει τα παιδιά-της. Παρά τη μόρφωση και τον κοινωνικό-της κύκλο, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί η κόρη-της είναι καταθλιπτική και ο γιος-της αρνείται κυριολεκτικά να μιλήσει. Άλλωστε, πόσοι ζουν σε πεντάρι διαμέρισμα με υπηρετικό προσωπικό;
Αν σταματούσα εδώ, θα πίστευε κανείς ότι “ήρωες” του μυθιστορήματος είναι οι γονείς της Ανατολής Μπότσαρη, της αφηγήτριας του έργου. Αλλά μάλλον ήλθε η ώρα να εστιάσω σ’ αυτήν που αποτελεί το κέντρο της ιστορίας, το πλαγίως αυτοβιογραφικό κέντρο της ίδιας της συγγραφέως. Πρόκειται για ένα συνηθισμένο πλουσιοκόριτσο, το οποίο όμως βρίσκεται στην ατυχή θέση να έχει για πατέρα έναν ιδεολογικά αποτυχημένο αλλά κοινωνικά καταξιωμένο –και γι’ αυτό συμπλεγματικό- άνθρωπο. Μία άλλη ατυχία της Ανατολής είναι ότι εκτός από μορφωμένη είναι και εξαιρετικά έξυπνη, ενώ αγαπά υπέρμετρα τα μαθηματικά, στοιχεία που φαίνονται απαράδεκτα για μία γυναίκα της δεκαετίας του ’70. Η τρίτη ατυχία-της είναι ότι διαθέτει ασυμβίβαστο χαρακτήρα και δεν συμμορφώνεται με τον οικογενειακό και κοινωνικό νόμο του Πατρός.
Αγαπά, λοιπόν, τη γεωμετρία, αλλά δεν μπορεί να γεωμετρήσει την αγάπη. Τη στερείται διαρκώς, όχι μόνο από τους εγκληματικά ανίκανους γονείς, από τον ψυχικά τραυματισμένο αδερφό, από την νταντά-της που εκδιώχθηκε νωρίς, αλλά και από τον πρώτο μικρόψυχο εφηβικό έρωτά-της. Πώς να τ’ αντέξει όλα; Κι αφού πρόκειται για μία ακόμη συνηθισμένη ιστορία, τι στραβώνει και δεν βρίσκεται μια ισορροπία στην ψυχή-της; Το ερωτικό σκέλος της εφηβικής ιστορίας αφορά σ’ ένα αγόρι που αγαπάει ένα κορίτσι, το συμπονά, το κατανοεί και το θαυμάζει για τις ικανότητές του. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Γιατί στις σχέσεις, τη γυναίκα-σου δεν πρέπει να τη θαυμάζεις. Πρέπει να θαυμάζει εκείνη εσένα.
Μέσα από μια συνηθισμένη, λοιπόν, ιστορία (συνηθισμένη αφού όλα αυτά συμβαίνουν ίσως σκόρπια σε πολλά σπίτια, και κρύβονται επιμελώς κάτω από το χαλί) επιχειρείται η απεικόνιση της μεσοαστικής τάξης –όχι της «κακιάς» δεξιάς αλλά της αποθεωμένης μέσω των διώξεων προοδευτικής αριστερής- κατά την προδικτατορική και μεταδικτατορική Ελλάδα. Γι’ αυτό και πληγώνει περισσότερο η εικόνα, αφού η πρόοδος μένει κούφια ιδεολογία και δεν μετατρέπεται σε ανθρωπιά, αγάπη, κατανόηση…
Η πληγή παρουσιάζεται βαθύτερη από την οργάνωση της αφηγηματικής οικονομίας. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσεται με την τριτοπρόσωπη και η συνύπαρξη της αμεσότητας της πρώτης με την ουδετερότητα της δεύτερης δημιουργούν αρκετή αποστασιοποίηση, ώστε να μη μιλάμε για ένα αυτοβιογραφικό μελό. Η αφήγηση είναι κινηματογραφική στα πρότυπα των ταινιών του Όλιβερ Στόουν που απρόσμενα εναλλάσσουν τη μυθοπλασία του σεναρίου με την ένθεση σκηνών από αυθεντικά ντοκυμαντέρ και στοιχεία-ντοκουμέντα. Η δουλεμένη και για αυτό λιτή, πυκνή κι εύστοχη γλώσσα του κειμένου στηρίζει την αφηγηματική οικονομία.
Ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο είναι, όμως, το γεγονός ότι το μυθιστόρημα της Τριανταφύλλου που γράφτηκε το 2011 θα μπορούσε να διαβαστεί ως το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας που ξεκινά με την “Αρχαία σκουριά” της Μ. Δούκα, που γράφτηκε το 1979! Και πολύ φοβάμαι ότι η ζωή της αντίστοιχης Μυρσίνης και της Ανατολής, ή μιας οποιασδήποτε άλλης του 1990 και του 2000 διαφέρει μόνο ως προς το καταναλωτικό περιτύλιγμα.
[Δημοσιεύτηκε στο In2life στις 20/8/2012]
Πατριάρχης Φώτιος

11 comments:

Anonymous said...

Η περιγραφή Θυμίζει και την ταινία 'Κυνόδοντα' ωστόσο έχει ενδιαφέρον εφόσον πρωταγωνιστές είναι τα φύλα και οι γενηές να αφηγούνται σύνθετα και ισότιμα απτήν ιδιαίτερη οπτική τους.

Anonymous said...

Μου αρέσει η Σώτη Τριανταφύλλου για τα θέματά της,
για τη γλώσσα της,
για το σπινθηροβόλο πνεύμα της,
γιατί δεν μασάει
(και γενικώς).
Τα βιβλία, η αρθρογραφία, ο αντικονφορμισμός, η καθαρή ματιά της έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μένα.
Είναι από τις Ελληνίδες συγγραφείς που θα διάβαζα οπωσδήποτε, αν είχα να επιλέξω.

Εξηγούμαι: Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο.
"Αύριο, μια άλλη χώρα", "Συχώρεση" και "Το εργοστάσιο των μολυβιών,
με αυτήν τη σειρά είναι τα βιβλία της που έχω διαβάσει και η αναγνωστική τους απόλαυση ήταν μεγάλη.

"Για την αγάπη της γεωμετρίας" καθώς και "Ο χρόνος πάλι" μοιάζουν να μου υπόσχονται κάτι.

Όσο για την "Αρχαία σκουριά", όντως μοιάζει σα τη νοητή συνέχειά της το παρόν βιβλίο, (που θέλω να διαβάσω οπωσδήποτε πάραυτα), κρίνοντας από την όλη παρουσίαση.


κ.κ.

Pellegrina said...

από την πολη ερχομαι και στην κορφη κανελα (σκουριά-γεωμετρία)

(για γινε πιο σαφης)

Anonymous said...

Απελπιστικά βαρετό,μελό σαν ευπώλητο για αριστερούς,ανούσιο και σαφώς το χειρότερό της. Πιστεύω θα κάνω καιρό να ξαναδιαβάσω κάτι δικό της.Οπουδήποτε βλέπω ότι έχει γράψει θα την αποφεύγω όπως ο διάβολος το λιβάνι.Ώσπου να συνέλθει.Κρίμα ήταν.
Γιάννης Παν.

NYT Review of Books said...


Δηλώνω από την αρχή ότι το συγκεκριμένο βιβλίο δεν το έχω διαβάσει, κι έτσι δεν έχω άποψη.

Γενικότερα όμως,πιστεύω ότι ο όγκος και το εύρος των πραγματολογικών γνώσεων που διαθέτει η Τριανταφύλλου -ή οι ερευνητικές της ικανότητες- αποβαίνουν -από κάποιο σημείο κι έπειτα- εις βάρος της λογοτεχνικής αξίας των έργων της.
Ορισμένα μυθιστορήματά της είναι κάτι σαν εκδραματισμένο δοκίμιο Κοινωνιολογίας (βλ. "Άλμπατρος" και "Εργοστάσιο των μολυβιών"). Άλλα πάλι μοιάζουν με ασκήσεις δεξιοτεχνίας σε "εξωτικά" είδη μυθοπλασίας (βλ."Κινέζικα κουτιά").

Εντάξει, μας έχει πείσει ότι μπορεί να χειριστεί με επάρκεια και να συνθέσει με στυλ μεγάλη γκάμα πληροφοριών. Όμως, τι σχέση έχει αυτό με την πραγματικά καλή λογοτεχνία;

Pellegrina said...

το μυθιστορημα αυτο ειναι (εκτος οσων εχουν ειπωθει) ενα βιβλίο γυρω από το (κυριως) ελληνικο θεμα του ποσο βοηθιεται και τι εχει να αντιμετωπίσει (απλώς για να επιζησει)ενας νεος/α που το μυαλο του ξεπερναει το μεσο ορο.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
ηρωίδες δύο κοπέλες που ετοιμάζονται για το δικό-τους βήμα,
που ζουν μέσα σε (γύρω από) την δικτατορία και εισπράττουν το πολιτικό κλίμα,
και μάλιστα στο αριστερό-του περίβλημα, με το οποίο διαφωνούν, όχι αμιγώς ιδεολογικά, αλλά στην πρακτική-του,
...
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Όλα αυτά τα σχόλια που γράφτηκαν και έρχονται κάθε φορά που αναρτώ κάτι από την Τριανταφύλλου είναι αναμενόμενα, αφού κι εγώ ο ίδιος έχω αμφίθυμη διάθεση απέναντι στα βιβλία-της. Από τη μία αναγνωρίζει κανείς πλούτο ιδεών και εικόνων, πλούτο εξελίξεων και καλοδουλεμένους χαρακτήρες, κλίμα εποχής και προσπάθεια να φτιάξει ένα εναργές πλαίσιο, αλλά από την άλλη μερικές φορές κούφιος διεθνισμός, επανάσταση χωρίς λόγο και βαρυφορτωμένες σελίδες που εξασθενίζουν το αισθητικό.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

η Ανατολη δεν ενδιαφερεται για καμια ιδεολογική "πρακτική".προσπαθεί να σωσει την ατομική της συνειδηση σε εναν κοσμο που δεν αναγνωριζει καν το δικαίωμά της να υπάρχει (Η α.σ.) 0 Η ηρωιδα της σκουριας (κι αφου τοποθετεις τη συγκριση μονο ιδεολογικά και οχι λογοτεχνικά)ειναι μια ιδεοληπτική,που αμφισβητει την "αριστερη" ιδεολογία επειδή κατα τη γνωμη της δεν ειναι αρκετά αριστερη:δηλώνει οτι το Πολυτεχνειο ήταν "χαμένη εξεγερση" (αφού δεν εφερε τη σοσιαλιστική αλλαγη) και ακομη οτι δεν θα ματωνε ουτε το δαχτυλάκι της για να φυγουν αυτοί (εννοωντας τους συνταγματαρχες:αν προκειταινα φυγουν για να ερθουν οι αστοί αμερικανόφιλοι,δεν εχει αξια,τουτεστιν"η χουντα δεν τελειωσε το 73"
Δεν ειναι τυχαιο που η σκουρια θεοποιήθηκε (κι από μενα),ενω η γεωμετρια περνάει από μικροσκόπιο (τι ειναι αυτα που μας λεει τωρα)
η Ανατολη δεν ασχολειται (στη δρασητης )καθολου με αυτα.Προσπαθει να σωσει τον εαυτο της,οχι τον κόσμο.Η ομοιότητα ειναι πολυ εξωτερική,ειναι α λ λ η υπαρξιακη κατασταση

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
συμφωνώ.
Η βαθύτερη ψυχολογία και ιδιοσυγκρασία των δύο ηρωίδων είναι διαφορετική. Όλα όσα λες είναι σε βάθος σωστά.
Μια μόνο επισήμανση:
οι δύο ηρωίδες βλέπονται με απόσταση 32 χρόνια η μία από την άλλη. Η Δούκα γράφει σε φουλ πολιτικοποιημένη εποχή, η Τριανταφύλλου στην ατομικιστική εποχή που προσπαθεί να ξαναδιαβάσει την πολιτική. Γι' αυτό μίλησα για 2ο μέρος (όχι για ταύτιση) που έχει βασικές διαφορές με το 1ο, λόγω της εξέλιξης της κοινωνίας.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

α,ναι