Thursday, July 12, 2012

Αναγνώστες: παρθένοι ή υποψιασμένοι;

Ενήμεροι ή απροετοίμαστοι, ψαγμένοι ή tabulae rasae οι αναγνώστες πόσο έτοιμοι πρέπει να είναι όταν πιάνουν στα χέρια-τους ένα βιβλίο;
             Καλά, εγώ κάνω το κέφι-μου κι ελεύθερα εκφράζω –ελπίζω όχι ελαφρά τη καρδία- τη γνώμη-μου για κάθε βιβλίο που διαβάζω. Κατακτώ από ανάρτηση σε ανάρτηση την όποια αξιοπιστία-μου και προσπαθώ να διατυπώσω με επιχειρήματα την εκτίμησή-μου για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε βιβλίου, τα σημεία που μπορούν να εξηγηθούν με τη λογική και τα άλλα που αγγίζουν μόνο το συναίσθημα, το προσωπικό βίωμα, τις ανείπωτες πλευρές της επικοινωνίας του κειμένου με τον αναγνώστη-του.
            Η πρόσφατη όμως συζήτηση στο ποστ για τον Ζαν-Πολ Σαρτρ, συζήτηση με τη filoteo , την Pellegrina και τον Johnny Panic, (στην οποία συνειδητοποίησα πόσο μειωμένες βάσεις στο υπαρξιστικό περιεχόμενο της λογοτεχνίας του γάλλου στοχαστή) με έβαλε σε σκέψεις για τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να διαθέτει ο ενεργός αναγνώστης όχι μόνο για να καταλάβει όσα δεν πιάνει με τη διαίσθηση αλλά και να εξηγήσει έλλογα όσα αντιλαμβάνεται. Πιο συγκεκριμένα, η φιλοσοφία του Υπαρξισμού και τα ιδεολογικά «πιστεύω» του Σαρτρ είναι προαπαιτούμενα για να καταλάβουμε τα λογοτεχνικά-του έργα; Ή ανάποδα, ο τρόπος γραφής κάθε συγγραφέα, αν είναι πετυχημένος, θα αναδείξει και θα προβάλει στον αναγνώστη, χωρίς ο τελευταίος να είναι εκ των προτέρων ενήμερος, τις ιδεολογικές-του συντεταγμένες και την κοσμοαντίληψή-του για τη ζωή;
            Οι μεν θα ισχυριστούν ότι όσο πιο επαρκής αναγνώστης είσαι, όσο πιο καλά γνωρίζεις τη γλώσσα, την κοινωνία, το επιστημονικό ή φιλοσοφικό βάθρο του έργου, τόσο πιο ικανός θα αποβείς στο να αντιληφθείς βαθύτερα νοήματα και να κάνεις τις απαραίτητες συνάψεις, που αλλιώς θα περνούσαν επιφανειακά. Ο ψαγμένος αναγνώστης, όχι μόνο ως προς την υπόλοιπη ελληνική και ξένη λογοτεχνία, αλλά και ως προς τις κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος, μπορεί ουσιωδέστερα να διίδει τουλάχιστον το πραγματολογικό υλικό που φωτίσει και την αποδοχή του λογοτεχνήματος. Αυτό ίσως οφείλει να κάνει ο κριτικός, που εξ επαγγέλματος πρέπει να γνωρίζει ή να μάθει και έπειτα να ενημερώσει το ευρύ κοινό για τις πίσω από τις σειρές προϋποθέσεις του έργου. Εγώ θα έλεγα και ο ίδιος ο εκδοτικός οίκος, αν πρόκειται για ένα από τα κορυφαία έργα, μπορεί σε ένα επίμετρο να δώσει στοιχεία που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να καταλάβει και έπειτα ο ίδιος να προεκτείνει ή να νιώσει.
            Οι δε θα ισχυριστούν ότι η λογοτεχνία δεν είναι επιστήμη. Όσα πρέπει να γνωρίσει ο αναγνώστης, οφείλει ο συγγραφέας να τα ενσωματώσει στο έργο-του, να το αφήσει σεντούκι ανοικτό και μέσα σ’ αυτό να μπορεί όποιος το προσεγγίσει να γευτεί φιλοσοφικές ιδέες και ιδεολογικά διδάγματα. Το ίδιο το κείμενο θα πρέπει να είναι φορέας προβληματισμών και συναισθημάτων, χωρίς να χρειάζεται τα δεκανίκια των εξηγήσεων για να αποδώσει. Ο αναγνώστης κατέρχεται σ’ αυτό παρθένος και αιφνιδιάζεται ή παλεύει, ζυμώνεται ή απωθείται, ζεσταίνεται ή ψυχραίνεται μέσα στο καμίνι ή στον παγετό του κειμένου, που από μόνο-του θα πρέπει να μυεί τον αποδέκτη-του στα μυστικά-του.
            Προσωπικά τείνω προς την πρώτη άποψη, χωρίς να παραγνωρίζω τις αξίες της δεύτερης. Και το βασικό που με κάνει να κλίνω προς τα κει είναι η κρυπτικότητα πολλών έργων, η αυτονόητη αλήθεια που κουβαλούν ότι ο σημερινός αναγνώστης δεν είναι (δεν πρέπει να είναι) ανυποψίαστος για όποια κατάκτηση του πνεύματος συμβαίνει γύρω-του. Αλλιώς είναι εύπεπτα μπεστ-σέλερ, μασημένες ιδέες που συντηρητικά αναμασούν το δεδομένο. Τα σύγχρονα μυθιστορήματα ή διηγήματα απαιτούν έναν δραστήριο αναγνώστη που αφενός έχει μια βασική ή και βαθιά προπαιδεία και αφετέρου αναζητεί να διαλεχθεί με το κείμενο και να το διασταυρώσει με τις ιδέες που διαχέονται γύρω-του.
            Η λογοτεχνία δεν είναι μια απλή ανάγνωση γεγονότων, αλλά μια βαθύτερη βάσανος ιδεών.
Η εικόνα κορυφής είναι ο πίνακας του Franz Dvorak (1862-1927) "Thoughtful Reader".
Πατριάρχης Φώτιος

19 comments:

Pellegrina said...

Κι εγω τείνω προς την πρωτη,ειδικά για την πολύπλοκη σημερινή εποχή,αλλα νομιζω πς το στοιχημα του λογοτεχνη ειναι να γραφει ετσι ωστε να μαγνητίζει και τον "παρθένο": αποδίδοντας πχ πανανθρώπινα συναισθήματα και σχεσεις(η παγίδευση γινεται με την ταυτιση συνηθως στο μυθιστόρημα),ή εγγράφοντας πολύ οικείες καταστάσεις,τοπία κλπ σε κατι λιγότερο οικέιο.Γιατι και ο υποψιασμενος ανανγωστης εχει αναγκη να του συμπεριφερονται ως να ηταν παρθενος,αλλιως η αναγνωση χανει σε γοητεια.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
ο συγγραφέας φυσικά θα πρέπει να πάψει να γράφει κρυπτικά, τόσο κρυπτικά σαν να μιλάει μόνο στον εαυτό-του κι έπειτα να εξηγεί τι ήθελε να πει σε συνεντεύξεις για να δώσει γραμμή.
Ο αναγνώστης, όμως, από την άλλη, δεν μπορεί να ρίχνεται στο πέλαγος της σύγχρονης (αλλά και της κλασικής) λογοτεχνίας χωρίς σωσίβιο, γιατί αυτή θα τον απωθήσει. Όσο πιο υποψιασμένος είναι για τον κόσμο (και δεν αναφέρομαι στον κόσμο του συγγραφέα), τόσο πιο δεκτικός είναι στις υπόγειες ερμηνείες που το κείμενο επιτρέπει.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κι όταν λέω "υποψιασμένος για τον κόσμο" δεν αναφέρομαι σε διαβάσματα κατ' ανάγκη για το ίδιο το κείμενο (κριτικές, συνεντεύξεις κ.ο.κ.), αλλά στην ευρύτερη παιδεία που θα έκανε λ.χ. εμένα τον άμοιρο να καταλάβω καλύτερα το υπαρξιστικό στίγμα του Σαρτρ.
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Θέλω να σας πω ότι αυτή η ανάρτηση φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με εκείνη που είχατε κάνει περί τους φιλολόγους. Επιλέγω πολύ προσεκτικά το "φαίνεται", διότι δεν έχω την επιπόλαιη εντύπωση που συζητούμε (ή μάλλον θέτετε επί τάπητος) δύο θέματα ίδια, αλλά επειδή στους μεν φιλολόγους αντισταθήκατε σθεναρά στην εμμονή στον βίο του συγγραφέα, εδώ είστε υπέρμαχος της σαφούς επίγνωσης των "γύρω-γύρω" από τον συγγραφέα, για να διαβάσει εν τέλει κάποιος ένα βιβλίο. Τελικά, νομίζω πως (όπως είχα αργοπορημένη εκφράσει και τότε τη γνώμη μου) η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Γνώμη μου είναι πως και ο βίος και η κοσμοθεωρία του συγγραφέα είναι πράγματα που "παράγουν" το βιβλίο. Η προσήλωση σε αυτά και η μανία να τα αποδείξει κανείς μέσα από το μυθιστόρημα ή το αφήγημα ή από οτιδήποτε άλλο είναι κακή, διότι δεν απελευθερώνει τον αναγνώστη. Η επαφή με αυτά όμως, ιδίως όταν προκαλείται "κατόπιν" (και ναι, δεν είναι αναγκαίο να είναι κανείς παντογνώστης εκ των προτέρων γύρω από ένα θέμα) ανάγνωσης του συγγραφικού έργου είναι θεμιτή και επιβάλλεται. Όταν λοιπόν διαβάζουμε Σαρτρ (τον λογοτέχνη Σαρτρ) κάτι δεν πάει καλά αν δεν ψάξουμε, ψηλαφήσουμε έστω, την φιλοσοφική θεωρία του, για την οποία στο κάτω κάτω έγινε διάσημος. Δεν έχουμε την περιέργεια να δούμε αν την αντικρύσαμε κάπου μέσα στο βιβλίο μας; Διότι έτσι χτίζεται ο υποψιασμένος αναγνώστης, σιγά σιγά, βιβλίο με το βιβλίο...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλη filoteo,
στο πρώτο σχόλιο της ανάρτησης
διασαφηνίζω ότι "Όσο πιο υποψιασμένος είναι για τον κόσμο (και δεν αναφέρομαι στον κόσμο του συγγραφέα), τόσο πιο δεκτικός είναι στις υπόγειες ερμηνείες που το κείμενο επιτρέπει".

Σύμφωνα, λοιπόν, με το σκεπτικό-μου, ο αναγνώστης πρέπει λ.χ. να ξέρει Γεωγραφία (απλοϊκό παράδειγμα) όχι ειδικά επειδή ο συγγραφέας κατάγεται από το Όσλο, αλλά επειδή κάθε γεωγραφική συντεταγμένη (για τον συγκεκριμένο συγγραφέα ή για όποιον άλλο) θα βοηθήσει να καταλάβει το νορβηγικό στίγμα του έργου. Πρέπει λ.χ. να ξέρει για τον Υπαρξισμό, όχι ακριβώς για τον Σαρτρ αλλά για κάθε κείμενο που μπορεί να περιέχει υπαρξιστικά στοιχεία, ασχέτως ποια είναι η κοσμοθεωρία του δημιουργού-του.

Ο βιογραφισμός είναι άλλο πράγμα (στενό και μονόπλευρο). Εγώ μιλάω για ευρεία παιδεία.
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Έναν homo universalis εννοείτε, αγαπητέ μου Πατριάρχα; λίγο απ' όλα; Μια ιδέα υπαρξισμού, μια ιδέα μουσικής, μια ιδέα θεάτρου (αναφέρω τυχαία παραδείγματα - θέματα που μπορεί να συναντήσει κανείς σε ένα βιβλίο); Μα αν ξέρεις πέντε πράγματα για τον υπαρξισμό, ξέρεις και για τον Σαρτρ. Νομίζω πως δε διαφωνούμε. Σε όλα. Ίσως "ο κόσμος του συγγραφέα" να μην ήταν η πιο ταιριαστή φράση, αλλά με την "ευρεία" έννοια (άρα και παιδεία).
Υπάρχουν ωστόσο συγγραφείς που δε χρειάζονται απλώς υποψιασμένους αναγνώστες και μη μου το αρνηθείτε. Ο Δρ. Φάουστους, για παράδειγμα, του Τόμας Μαν δε διαβάζεται από κάποιον που δεν έχει φτάσει σε σεβαστό επίπεδο θεωρίας της μουσικής! Προσωπικά, διαβάζοντας τα της "κοσμοθεωρίας" του Μαν, κατάφερα να συνταιριάξω αντιστίξεις και υποδεσπόζουσες με την ουσία του κειμένου. Ειδάλλως, συμπαθάτε με, δεν καταλάβαινα τίποτα!
Ο βιογραφισμός όταν είναι εμμονή ναι είναι κακός, όμως: ο Καβάφης έκανε έργο αποκομμένο από το είναι του; Ή η Βιρτζίνια Γούλφ; Ή ο Βιζυηνός; Πόσο ανόητο πρέπει να είναι να διαβάζεις Βιζυηνό και να μην ξέρεις αρχικά τίποτε περί ρεαλιστικού μυθιστορήματος; να μη ξέρεις ότι είναι βίωμα του συγγραφέα; Και απλώς να του κάνεις ένα πέρασμα, συναισθηματικό ίσως και αληθινό, αλλά μου κάνει "λειτουργικός αναλφαβητισμός".

Δημήτρης Αλεξίου said...

Καλημέρα στους φίλους. Ενδιαφέρουσα συζήτηση πιάσατε, αν και εμένα με οδηγεί λίγο πάλι στο δίλημμα αν το έργο του συγγραφέα πρέπει να (μπορεί να) απευθύνεται σε όλους ή μόνο στους μυημένους- ειδικούς- διανοούμενους. Θα εξακολουθήσω να προκρίνω την παρθενία του αναγνώστη ως αρετή και το πως θα συμπεριφερθεί ο συγγραφέας σε αυτή ως αρετή του έργου. Κρατάω όμως μία επιφύλαξη ο συγγραφέας να αντιμετωπίζει το έργο του αμιγώς λογοτεχνικά και να μην το συνδυάζει σκόπιμα με οποιαδήποτε κοινωνικοπολιτικοφιλοσοφική θεώρηση την οποία πιθανώς έχει. Οι επιπλέον γνώσεις είναι πάντα χρήσιμες, όχι όμως πάντα απαραίτητες για να κρίνεις ένα έργο. Όταν αναγκαστικά πρέπει να κάνεις αναγωγή σε αυτές για μένα σημαίνει το το έργο έχει χάσει ένα βασικό προτέρημα: την οικουμενικότητα.
Υγιαίνετε

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δημήτρη,
κι εσύ, όπως και η Pellegrina,
μιλάτε από την πλευρά του δημιουργού, ενώ η συζήτηση ξεκίνησε τι γίνεται στην πλευρά του αναγνώστη.
Ο τελευταίος μπορεί να αντιληφθεί όχι μόνο το τι του συγγραφέα αλλά και ποικίλα άλλα τι, άλλες ερμηνείες, πλείστες διαστρωματώσεις και προεκτάσεις, όταν είναι κοινωνικά και πολιτισμικά ψαγμένος.
Ο συγγραφέας καλό είναι να γράφει σαν να μίλάει σε παρθένους αναγνώστες, χωρίς την αφέλεια βέβαια παλιότερων εποχών, αλλά το ζήτημα είναι πώς προσεγγίζει τη λογοτεχνία ο αναγνώστης.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

filoteo,
όλα αυτά που λες και με βρίσκουν σύμφωνο δεν είναι βιογραφισμός. Είναι η ευρύτερη επαφή με τομείς του είναι που εμπεριέχονται στο εκάστοτε βιβλίο, αλλά δεν ταυτίζονται με τις προθέσεις και τη ζωή του συγγραφέα. Είναι πραγματολογικό υλικό που στηρίζεται εξωκειμενινά τη λογοτεχνία, αλλά δεν αφορά ΜΟΝΟ τα βιώματα του εκάστοτε δημιουργού.
Με αυτήν την έννοια, αδιαφορώ ή ελάχιστα ασχολούμα με τη ζωή του καλλιτέχνη, αλλά ίσως ξέρω για όσα έζησε, αφού βρίσκομαι σε επαφή με ιστορικά, πολιτικά, φιλοσοφικά και άλλα δεδομένα.
Δεν αναζητώ επί τούτου το βιογραφικό υπόβαθρο του ανθρώπινου υποκειμένου, αλλά έχω στον νου το πραγματολογικό υλικό στο οποίο αντιστοιχεί ή το οποίο διαπλάθει το κείμενο.
Πατριάρχης Φώτιος

Δημήτρης Αλεξίου said...

Ορθή η παρατήρηση Πατριάρχα μου. Από την πλευρά του αναγνώστη το να πρέπει να εντρυφήσω στα ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά, φιλοσοφικά δεδομένα πριν διαβάσω ένα λογοτεχνικό έργο μου κάνει σαν ύλη Πανεπιστημίου και μάλλον αφαιρεί από το έργο που ΘΑ διαβάσω τη μισή γοητεία του. Νομίζω ότι είναι προτιμότερη η όψιμη ενασχόληση που θα φωτίσει πράγματα χωρίς να τα προκαταλάβει και πιθανώς μία δεύτερη ανάγνωση μετά εάν κρίνεται απαραίτητο. Εάν είναι αδύνατον να αντιληφθείς το έργο χωρίς την προγενέστερη γνώση, τότε μάλλον ο δημιουργός δεν απευθύνεται στον "παρθένο" αναγνώστη και προσωπικά με θέτει σε κατάσταση άμυνας.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Τώρα κατάλαβα, Δημήτρη, πού δεν είμαι σαφής. ΌΧι, δεν θα διαβάσω επίτηδες πριν από το συγκεκριμένο έργο ό,τι "πρέπει", αλλά θα είμαι γενικά διαβασμένος,
για να αντιληφθώ καλύτερα τον "μυθοπλαστικό κόσμο".
Δεν διαβάζω ad hoc, αλλά είμαι ψαγμένος για να μπορώ να κάνω συσχετισμούς και να ανευρίσκω σημασίες ή και να νοηματοδοτώ περαιτέρω.
Δεν έχω ύλη, φυσικά.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Η ανάγνωση είναι ένας ολόκληρος κόσμος.
Δεν είναι μια διεκπεραιωτική ασχολία, αλλά μια βαθύτερη ανάγκη.

Ως αναγνώστρια λοιπόν, είμαι έτοιμη για το καινούριο που θα κερδίσει το ενδιαφέρον μου.
Όμως, χρόνο με το το χρόνο, μετά από 35ετία (και βάλε) αναγνωστικών διαδρομών, έχω γίνει πολύ επιλεκτική και υποψιασμένη και πάντα ψάχνω τα αναγνώσματα μου.

"για να μπορώ να κάνω συσχετισμούς και να ανευρίσκω σημασίες ή και να νοηματοδοτώ περαιτέρω."
Και γιατί ο χρόνος μου είναι πολύτιμος πλέον, συμπληρώνω...

Άρα, συμφωνώ μαζί σας ότι καλό είναι να υπάρχει συνδυασμός και των δύο.



"Ξέρουμε πια, αφού για πολλά χρόνια καταναλώσαμε ένα σωρό κακές σελίδες (και επιζήσαμε), ότι η σημαντικότερη ιδιότητα ενός αναγνώστη είναι να μπορεί να ξεχωρίσει ποια βιβλία δεν πρέπει να διαβάσει. Μόνο έτσι θα του μείνει χρόνος και μυαλό για τα υπόλοιπα."
(Χ. Γιαννακόπουλος)

κ.κ.

Pellegrina said...

νομιζω πως ο πατριαχης λεει το εξης απλο: ενα συγχρονο μυθιστόρημα "απαιτει" ενα μορφωμένο,πληροφορημένο αναγνώστη.Γιατι τα "πραγματολογικά" ΔΕΝ ειναι "πραγματολογικά,ειναι ουσια:ο συγχρονος άνθρωπος παίρνει τα ερεθισματα(ηθικά,ιδεολογικά,ψυχολογικά) που τον κάνουν να "δρα",δηλαδή τον κανουν ηρωα μυθιστορήματος,από τον κόσμο του,που δεν ειναι (απλώς)ενα σπιτάκι,ενα ποταμάκι και η λίμπιντό του-αν γινομαι σαφής

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κ.κ.,
όταν οι ανυποψίαστοι άνθρωποι του παρελθόντος, χωρίς επιστημονικές γνώσεις, έβλεπαν τη σελήνη μπορεί να αισθάνονταν ρομαντικά, να ταξίδευαν, να φανταζόντουσαν διάφορα... Απολάμβαναν το λαμπερό "άστρο του βραδιού" με το παρθένο βλέμμα-τους
Σήμερα, όμως, σε μια εποχή όπου η ανίδεη ματιά είναι παρελθόν, το φεγγάρι όλοι ξέρουμε ότι είναι ο δορυφόρος της γης κ.ο.κ. Ο σημερινός άνθρωπος ξέρει αλλά εξακολουθεί να ονειροπολεί μ' αυτό, να γράφει στίχους, να το τραγουδά...
Ο συνδυασμός που λες είναι πραγματικότητα, γιατί κανείς δεν μπορεί να βλέπει το φεγγάρι ή τη λογοτεχνία αδιακόρευτος από τις εξελίξεις γύρω-του. Αυτό εξηγεί και η Pellegrina.
Πατριάρχης Φώτιος

NYT Review of Books said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, το τελευταίο αυτό σχόλιό σου συνοψίζει, νομίζω, την ουσία της άπόψής σου, με την οποία συμφωνώ απόλυτα, όπως και με όσα λέει η Πελεγρίνα.

Πιστεύω κι εγώ ότι δεν αρκεί να γνωρίζει ο συγγραφέας για ποιο πράγμα μιλάει. Είναι καλό να ξέρει κι ο αναγνώστης σε τι αναφέρεται το λογοτέχνημα. Η έννοια της γνώσης αυτής βέβαια είναι πολυσύνθετη και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μεγάλης και αναλυτικής συζήτησης.

Ενδιαφέρον ο διάλογος, έτσι κι αλλιώς.

NYT Review of Books said...

Ο δαίμων του σχολιασμού: Εννοείται: "ενδιαφέρων ο διάλογος..."

Πάπισσα Ιωάννα said...

NYTimes,
είναι ενδιαφέρων ο διάλογος, συμφωνώ μαζί-σου, γιατί χωρίς απολυτότητες ο καθένας καταθέτει επιχειρήματα και οπτικές γωνίες για να φωτίσουμε όλοι μαζί το θέμα. Εξ αρχής δήλωσα ότι βλέπω το δίκιο και των δύο πλευρών, ασχέτως αν τείνω προς τη μία. Αλλά και οι άλλοι έχουν τη δική-τους σκοπιά, της οποίας το δίκιο εξηγούν.

Φυσικά η γνώση (εγώ λέω μάλλον παιδεία) είναι πολυσύνθετη και δεν περιορίζεται, όπως διασαφήνισα στη filoteo, στον κόσμο του συγγραφέα.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Ενα μεγάλο μέρος των αναγνωστών,νομίζω, ταιριάζουν με ενα μεγάλο μερος των συγγραφέων στηνΕλλάδα(Και οιδυο καλλιεργήθηκαν από την ιδια αντιληψη)στο εξης: δινουν μεγάλη σημασία στη γ λ ώ σ σ α.Εχω πραγματικά παραστεί μάρτυρας(παλιότερα,όταν δουλευα,ειχα πολλες ευκαιρίες να ακουω σχόλια για βιβλία και συγγραφείς) μεγάλων εκφράσεων θαυμασμού για συγγραφείς επειδή "γραφουν ωραία" και "εχουν ωραια γλώσσα",εννοώντας με αυτο (οι θαυμαστές)κυρίως τη λυρική "ποιητική",ή τη δυσκολη,επιτηδευμενη διανοουμενίστικη και πάντως την εντυπωσιακή γλώσσα. Μάλιστα εγω η ιδια ως συγγραφέας εχω δεχτει αρνητικό σχολιασμό επειδή εγκατέλειψα την 'ωραία γλώσσα" του πρωτου μου βιβλίου! (Που ασφαλώς ειναι το χειρότερό μου,με ποιητικίζουσες στιγμές κλπ)
Αυτο τωρα μοιαζει κάπως ασχετο με ό,τι βάζεις εδώ,αλλα εγω το συνδεω,ως εξης: μήπως αυτη η ταση των ελληνων αναγνωστων για τη γλωσσική "απόλαυση" καθιστά δευτερεύον το περιεχόμενο του βιβλίου,τον "κόσμο" του;¨η συμβαινει (και) το αντιστροφο,επειδή δηλ. ειμαστε ανενημερωτοι/αδιάφοροι στα τεκταινόμενα του συγχρονου κόσμου,μας αρκει η απόλαυση της"ωραίας γλώσσας";
Στον αντιποδα,δημοφιλή γινονται βιβλία με απλη γλώσσα αλλα και κοινότυπες ιδεες (μπεστ σέλερ)Μηπως ειναι οι δυο οψεις του ιδιου νομίσματος-μιας κοινωνίας [που δεν μπορει/θελει να ενταχθει στο συγχρονο κόσμο;Γιατι"απλα΄"διατυπώνεις ο,τι εχεις κατακτησεικαι το στοιχημα στη γλωσσα,λογοτεχνική και μη, ειναι να μιλάς απλα για δυσκολα/συνθετα πραγματα(στηλογοτεχνία βεβαια μπορείς να το πας παραπέρα: να μιλήσεις καιγιαπραγματαπου ΔΕΝ εχεςικατακτησει.Εκει θα επιστρατευσεις τεχνικες-πχ μεταφορά)
Συνοψιζοντας:το θεμα που θιγεις εχει σχεση με τα γλωσσικά γουστα:συχνα καλυπτουν/υπεραναπληρωνουν τα κενα στη γ ν ώ σ η,παίζοντας πονηρά με την αληθεια "το πώς ειναι το τι"..

υγ:για να κανω κι εγω τη διανοούμενη,θυμίζω οτι ο Ρολάν Μπαρτ στο"απόλαυση τουκειμε΄νου"διαχωριζειεπίμονατηναπόλαυση από την ηδονή,θεωρώντας την πρωτηκατι που ερχεται αβιαστεκαι υπακούσει κανόνες,κατι συντηρητικό,εν τη δευτερη κατι που τους σπάει,μια βιαιη εκπληξη.Αν ακι δεν ειμαι αντιθετηστην απόλαυση,καθε α΄λλο,εδω νομιζω ταιριάζει να υπενθυμίσω τηνεπισήμανσητου μοντέρνου αυτούτύπου: "απόλαυση" συχνα είναι ενα κομφορμιστικό τίποτα,βόλεμα και συτηρητισμός.Η εντυπωσιακη γλωσσα από μόνη της δεν βγαζει κανενα (καφκικό)τσεκουρακι..

Anonymous said...

Και η γλώσσα σε ένα (καλό) βιβλίο είναι σημαντική.
Αλλά δεν φτάνει από μόνη της, με το να είναι ρέουσα και στρωτή, για να εκδώσεις βιβλίο ντε και καλά , όπως φιλοδοξούν πολλοί γύρω μας.
Επειδή όμως μιλάμε για υποψιασμένους αναγνώστες, καλό είναι (οι τελευταίοι) να έχουν ένα επίπεδο καλλιέργειας, για να ξέρουν πού πατάνε και πού πηγαίνουν.
(Αυτοί οι συνειδητοποιημένοι αναγνώστες δύσκολα επηρεάζονται από τις σειρήνες των συνήθως ευπώλητων "τίποτα".)

Νομίζω ότι εδώ ταιριάζουν τα λόγια του ΠΡΟΥΣΤ, αν αλλάξουμε τη λέξη "σοφία" με τη λέξη "καλλιέργεια" (ή παιδεία, αν θέλετε):

"Η σοφία...(η καλλιέργεια, λέω εγώ)
δεν σου δίνεται, πρέπει να την ανακαλύψεις μόνος ύστερ' από μια διαδρομή στην οποία κανένας δεν μπορεί να πάρει τη θέση σου κι απ' την οποία κανείς δεν μπορεί να σε απαλλάξει, γιατί είναι ένα προσωπικό κοίταγμα πάνω στα πράγματα."

κ.κ.