Monday, March 31, 2008

Dimello: Κώστας Κατσουλάρης

Κώστας Κατσουλάρης, “Μικρός δακτύλιος”

Η συλλογή αυτή μού γεννά για άλλη μία φορά το εξής ζήτημα: πώς κρίνεται μια συλλογή διηγημάτων; Γιατί, ενώ σε ένα μυθιστόρημα, ο αναγνώστης έχει ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη, στα διηγήματα αναφύεται –τουλάχιστον σε μένα- μια φευγαλέα εντύπωση, η οποία αλλάζει από διήγημα σε διήγημα. Το πρόβλημα τίθεται ίσως επειδή κάθε κείμενο έχει τη δική του δυναμική, άλλο καλύτερο κι άλλο χειρότερο, χωρίς να μπορώ πάντα να σχηματίσω μια ενιαία άποψη, ικανή να με κάνει να απογοητευτώ ή να αναπηδήσω από ευχάριστο ξάφνιασμα.
Το ζήτημα θα λυνόταν αν τα διηγήματα είχαν έναν κοινό παρονομαστή, πάνω στον οποίο θα ζυγιζόταν και η ποιότητά τους. Αυτό συμβαίνει στον “Μικρό δακτύλιο”, όπου κέντρο είναι η Αθήνα και μάλιστα γύρω από τον Λυκαβηττό, ο οποίος προβάλλεται ως ο σύγχρονος ομφαλός της ελληνικής πρωτεύουσας. Ομολογώ ότι μου άρεσε η ιδέα (είναι του Βαγενά), αφού μπορούμε να αντιδιαστείλουμε την Ακρόπολη με το αρχαίο κλέος και τον Λυκαβηττό με τη σύγχρονη ζωή που συντηρεί. “Η πόλη δεν είναι μόνο ο καταγωγικός τόπος της μνήμης, αλλά και ο ενεργός κοινωνικός χώρος, στον οποίο οι ήρωες διαγράφουν αυτοματικές, σπειροειδείς τροχιές, με επίκεντρο τη φαλλική απόληξη του λόφου του Λυκαβηττού.” (Μ. Μοίρα, Η Αυγή, 18.1.2008). Δεν ξέρω ωστόσο αν το κέντρο της Αθήνας είναι ο Λυκαβηττός κι όχι π.χ. το Σύνταγμα ή κάτι άλλο. Ή δεν ξέρω αν αυτό το κέντρο λειτούργησε κεντρομόλα ή φυγόκεντρα: “μια προσέγγιση έκκεντρη, δοκιμαστική και αποσπασματική, που δεν μπορεί παρά να βάλει στην άκρη τα μεγάλα πλάνα, τις εξαντλητικές περιγραφές και τις μακρές, διεξοδικές αφηγήσεις προκειμένου να εγκαταστήσει στη θέση τους το υποκειμενικό και συγκεχυμένο βλέμμα, το τυχαίο και το απρογραμμάτιστο στιγμιότυπο ή την απρόβλεπτη διακοπή και κατάργηση της οποιασδήποτε συνέχειας.” (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 25.1.2008)
Ακόμα όμως το πρόβλημα δεν λύθηκε. Ένα δυο διηγήματα (θυμάμαι καλά αυτό με τον σωσία του Κωνσταντίνου Τζούμα που πραγματεύεται το θέμα της ταυτότητας και της ετερότητας) άφησαν πιο έντονες εντυπώσεις. Τα άλλα τα ξέχασα γρήγορα, χωρίς να μπορώ να πω ότι με αποθάρρυνε η γραφή τους, αλλά ούτε και με ενθουσίασε κιόλας. Τα διηγήματα κινούνται στα όρια ενός ευδαιμονισμού που ταυτόχρονα ωθεί αλλά και αδρανοποιεί. Οι σύγχρονοι Αθηναίοι είναι πολύ ατομοκεντρικοί, ενώ τα κοινωνικά θέματα αποτελούν απλώς δορυφόρους του είναι τους. “Η επίφαση της ευζωΐας να χωλαίνει ανυπόφορα πίσω από άκεφα παραληρήματα καταναλωτισμού, ενώ το όχημα του βίου κινείται πεισματικά προς μία κατεύθυνση, από μια επίμονη αδράνεια.” (Μ. Μοίρα, Η Αυγή, 18.1.2008).
Η Τ. Δημητρούλια (Η Καθημερινή, 24.2.2008) εκφράζει εύλογα την απορία της: “Προσωπικά, δεν διακρίνω καν την πρόθεση [που θα έπρεπε να εμπεριέχεται στα διηγήματα]: η νέα Αθήνα είναι η Αθήνα του Λυκαβηττού και του «Φίλιον», εντέλει, με ολίγη από αλλοτρίωση και μοναξιά των σχηματοποιημένων προσώπων-τύπων που την κατοικούν; … Οι ιστορίες του Κατσουλάρη είναι παλιές λόγω της κοινοτοπίας της πραγμάτευσης και του ύφους τους και μαρτυρούν τη δυσκολία αυτή που ταλανίζει πολλούς νεότερους συγγραφείς μας: ποντάρουν στον σχεδιασμό και τις διακηρύξεις και όχι στην πραγμάτωση, στο περικείμενο μάλλον παρά στην αναπαράσταση, στο κείμενο καθαυτό.
Στάθηκα σε όσα αρνητικά εντόπισα εγώ και τα είπαν άλλοι, όχι γιατί η συλλογή στερείται μιας άποψης και μιας τεχνικής (κυρίως στην ταχύτητα που δίνεται και στην εναλλαγή αφήγησης, περιγραφής και διαλόγων), γιατί η εντύπωση που μου έμεινε κλείνοντας το βιβλίο μόλις προχθές δεν διήρκεσε πολύ. Ο Κατσουλάρης εντέλει δεν έκανε ούτε τώρα το μεγάλο βήμα, ίσως δεν έκανε το βήμα που περιμένω χρόνια τώρα (με κάποιες αναλαμπές). Είναι ένα σταθερό όνομα στον χώρο, αλλά μάλλον αυτή τη στιγμή λογίζεται ως ο άνθρωπος με τις καλές σκέψεις, τις θεωρητικές ιδέες και τις πολλές μεταφράσεις, παρά ως ο συγγραφέας που υψώνει τη γενιά του και τη λογοτεχνία μας.

Πατριάρχης Φώτιος

Saturday, March 29, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης: Επιλογή

Ιστολέσχη ανάγνωσης ΙΙ: Καραγάτσης


Μετά από μια εβδομάδα προτάσεων μπορώ να παρουσιάσω τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας των θαμώνων του ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ με τη σειρά που εμφανίστηκαν:

“Κίτρινος φάκελλος” (zizugataki, akamas, vassia, Γιώργος Χρηστινίδης)
“Μυθιστόρημα των τεσσάρων” (zizugataki, Σπύρος Κουτσογιάννης)
“Συνταγματάρχης Λιάπκιν” (akamas)
“10” (nautilus)
“Χαμένο νησί” (Πατριάρχης Φώτιος, κοπρόγατα, zizugataki)
“Ιστορίες Αμαρτίας και Αγιοσύνης” (Sue)
“Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου” (Κυριακή)
“Σέργιος και Βάκχος” (anagnostria)

Επομένως, με ψήφους 4 εκλέγεται προς ανάγνωση ο “Κίτρινος φάκελλος”, ένα έργο νεωτεριστικό και προκλητικό ομού. Η συζήτηση έχει οριστεί για την Κυριακή 20 Απριλίου (εκτός αν κάποιοι θα λείπουν για Πάσχα, οπότε το βλέπουμε).
Αντιγράφω από την ιστοσελίδα της Εστίας:
Ένα μεγάλο μυθιστόρημα στη γραμμή της γνησιότερης παράδοσης του είδους, όπου το ενδιαφέρον της πλοκής συναγωνίζεται το ενδιαφέρον της κοινωνικής και της ατομικής ψυχογραφικής παρατήρησης. Oι δραματικές συγκρούσεις στο εσωτερικό μιας ομάδας ανθρώπων, όπου το συμφέρον καταργεί κάθε αίσθημα αλτρουϊσμού διογκώνοντας στο έπακρο τα νοσηρά πάθη. O κεντρικός ήρωας, ο λογοτέχνης και δικηγόρος Mάνος Tασάκος, ο δυναμικός κατακτητής, ο ηθικά αδιάφορος, ο σκληρός πειραματιστής του ανθρώπινου πάθους, αλλά και ο νοήμων, ο ιδιοφυής, ο ευαίσθητος και συγκλονιστικά ανθρώπινος, θα μείνει στη λογοτεχνία μας ολοζώντανος τύπος αυθύπαρκτος, απ’ τις μορφές εκείνες που συνεχίζουν αυτόνομη και αυτοτελή τη ζωή τους και έξω από τις σελίδες όπου τις πρωτόστησε ο δημιουργός τους.”

Πατριάρχης Φώτιος

Friday, March 21, 2008

Ιστολέσχη Ανάγνωσης ΙΙ

Ιστολέσχη ανάγνωσης ΙΙ: Καραγάτσης

Η πρώτη Ιστολέσχη ανάγνωσης έθεσε σε συζήτηση το βιβλίο του Ζυλιέν Γκρακ “Μπαλκόνι στο δάσος”. Ξεκινώ πάλι νέα προσπάθεια, με στόχο να μαζευτούμε περισσότεροι και να συζητήσουμε, όπως και στην πρώτη απόπειρα, γόνιμα και διαλεκτικά τις απόψεις και εντυπώσεις μας.
Α. Είχα υποσχεθεί ότι θα λάβω υπόψη μου δύο προτάσεις που είχαν πέσει τότε στο τραπέζι να συζητήσουμε ένα έργο του Καραγάτση.
Β. Εφόσον είναι η επέτειος φέτος των 100 χρόνων από τη γέννησή του, θέτω τα έργα του σε λίστα, ώστε οι θαμώνες του Βιβλιοκαφέ να επιλέξουν ποιο θα είναι αυτό που θα συζητηθεί:
-“Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν”, 1933
-“Γιούγκερμαν”, 1938 και “Τα στερνά του Γιούγκερμαν”, 1941
-“Λειτουργία σε λα ύφεσις”, 1943
-“Νυχτερινή ιστορία”, 1943
-“Το χαμένο νησί”, 1943
-“Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου”, 1944
-“Ο μεγάλος ύπνος”, 1946
-“Αίμα χαμένο και κερδισμένο”, 1947
-“Τα στερνά του Μίχαλου”, 1949
-“Άμρι α Μούγκου (Στο χέρι του Θεού)”, 1954
-“Ο θάνατος κι ο Θόδωρος”, 1954
-“Ο κίτρινος φάκελος” (Α΄και Β΄), 1956
-“Το μυθιστόρημα των Τεσσάρων”, μαζί με τους Ηλ. Βενέζη, Αγγ. Τερζάκη και Στ. Μυριβήλη, 1958
-“Σέργιος και Βάκχος” (Α΄και Β΄), 1959 και “Η θαυμαστή ιστορία των αγίων Σέργιου και Βάκχου”, 1973
-“Το 10” (ημιτελές), 1964

Όλα είναι, αν δεν κάνω λάθος, εκδεδομένα από τις εκδόσεις Εστία.
Γ. Περιμένω τις ψήφους σας μέχρι ας πούμε την Παρασκευή 28 Μαρτίου, οι οποίες και θα δημοσιεύονται. Θα πρότεινα να εξαιρεθούν ο “Γιούγκερμαν” και το “10”, γιατί τα σήριαλ που γυρίστηκαν βάσει αυτών θα επηρεάσουν τις εκτιμήσεις μας κι έτσι θα αλλοιωθεί η αμιγώς αναγνωστική ανταπόκρισή μας.
Δ. Το Σάββατο 29 Μαρτίου ορίζεται το βιβλίο και θέτουμε μια προθεσμία ας πούμε 20 ημέρες, για να το διαβάσουν όλοι όσοι θέλουν. Τέλος προθεσμίας η Κυριακή 20 Απριλίου, οπότε και θα ξεκινήσει η κατάθεση σχολίων πάνω στα οποία μπορεί να διεξαχθεί ο διάλογος.

Καλή ανάγνωση
Πατριάρχης Φώτιος

Tuesday, March 18, 2008

Espresso με Kahlua: Μίλαν Κούντερα

Μίλαν Κούντερα, “Κωμικοί έρωτες”


Πρόκειται για διηγήματα που εκδόθηκαν λίγο μετά από το πρωτόλειό του, το "Αστείο" (1967), αλλά που ουσιαστικά γράφονταν παράλληλα με αυτό. Και μετά από πολλά διαβάσματα πάνω στο έργο του Κούντερα, συνειδητοποιώ ότι ο πρώιμος Κούντερα είναι ίσως καλύτερος από τον όψιμο (και φυσικά δεν αναφέρομαι στα γαλλικά του κείμενα που είναι πολύ χειρότερα).
Στους “Κωμικούς έρωτες” έχουμε τα κλασικά κουντερικά θέματα, που ξεκινούν από τη γυναικοθηρία και καταλήγουν στον μισογυνισμό. Πολλές φορές αυτές του οι εμμονές ενοχλούν και προβάλλουν ένα κλίμα ευδαιμονισμού και εύκολης σεξουαλικής ζωής. Ο χειρισμός όμως των ιστοριών του πηγαίνει, ευτυχώς, και βαθύτερα.
Ο συγγραφέας “δεν έχει βρει μόνο τα θέματά του, προαναγγέλλοντας έτσι τα κατοπινά μυθιστορήματά του, αλλά και τα εκφραστικά του μέσα, το ύφος του, πλήρως διαμορφωμένο ήδη” (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου). Οι έρωτες των 7 διηγημάτων του στηρίζονται εν πολλοίς στο ψέμμα, το οποίο οδηγεί τους ήρωες στην αποτυχία, αφού στηρίζονται σε μια υποκριτική κυνική ελευθερία. Κανείς δεν είναι πραγματικά ελεύθερος μέσα στην προσπάθειά του να υποδυθεί τον ρόλο του. Η ψυχολογική εμβάθυνση, που άλλοτε δίνεται με την απλότητα της γραφής κι άλλοτε με τον γνωστό δοκιμιακό στοχασμό του Κούντερα, προχωρά πέρα από τις εξωτερικές πράξεις και φτάνει ως τα κίνητρα των ανθρώπινων ενεργειών. Οι καθημερινές εμπειρίες μπορούν να εξελιχθούν αρκετά απρόσμενα σε καταστάσεις που προβληματίζουν για τον έρωτα, την ελευθερία, τον πόθο, την απόρριψη, τις κοινωνικές συμβάσεις.
Το κορυφαίο, κατά τη γνώμη μου, διήγημα είναι το τελευταίο με τίτλο «Ο Έντουαρντ και ο Θεός»: ο ήρωας είναι άθεος, αλλά ερωτεύεται μια θρησκευόμενη νέα και, για να τη ρίξει στο κρεβάτι, υποκρίνεται τον θρήσκο. Αυτό του προκαλεί προβλήματα με τη δουλειά του, αφού σε μια άθεη κομμουνιστική Τσεχία η πίστη είναι αντιλαϊκή στάση. Εντέλει χωρίς να είναι θρήσκος υπερασπίζεται στην προϊσταμένη του τον Θεό και χωρίς να έχει αντίθεες απόψεις, ιδεολογικά στηριγμένες, προσπαθεί να κάμψει την αντίσταση της κοπέλας, με την οποία είναι ερωτευμένος, για να κοιμηθεί μαζί της. Το αποτέλεσμα δεν είναι κωμικό· έχει κάτι από την καθημερινή τραγικότητα, που ταλαντεύεται ανάμεσα στον κοινωνικό μας ρόλο και στο βαθύτερο είναι μας.



Πατριάρχης Φώτιος

Sunday, March 16, 2008

Σφηνάκια-ειδήσεις και ποίηση

Εκδηλώσεις, ανακοινώσεις, σημεία συνάντησης
Πλησιάζει η παγκόσμια ημέρα ποίησης και όλοι ετοιμάζονται να τη θυμηθούν και πάλι· κάτι σαν την μητέρα: γιορτάζει μόνο μια φορά τον χρόνο και όλο τον υπόλοιπο σταυρώνεται όρθια.
Μερικές εκδηλώσεις που έχουν προεξαγγελθεί για τις προσεχείς ημέρες:

[Ι]
ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ Ελάτε όλοι να γιορτάσουμε μαζί τη Δευτέρα 17 Μαρτίου 2008 , ώρα 20.00 στην Αίθουσα Λόγου της Στοάς του Βιβλίου (Αρσάκειο Μέγαρο, Πεσμαζόγλου 5). Με την παρουσία σας θα ενισχύσετε το POETICANET

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Η Στοά του Βιβλίου και το PoeticaNet γιορτάζουν την Ημέρα της Ποίησης και σας προσκαλούν στο 35ο Ποιητικό Βήμα σε έναν αντιποιητικό κόσμο
stoabibliou@poeticanet.gr η ποίηση στον αιώνα της πληροφορίας
Θα εισαγάγουν/ανιχνεύσουν το θέμα:
Δημήτρης Δημηρούλης καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας & Μ.Μ.Ε. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, συγγραφέας,
Ελισάβετ Αρσενίου επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, ποιήτρια
Το κοινό θα αποσπάσει πληροφορίες από τα ποιήματα των: Βασίλη Αμανατίδη, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Παυλίνα Παμπούδη, Γιάννη Στίγκα, ενώ το hip hop συγκρότημα ENEMY Θα παρουσιάσει τραγούδια από τον καινούργιο του δίσκο και θα συγκρουστεί live με ζωντανά ποιήματα
Συμμετέχουν: ο Δημοσθένης Αγραφιώτης ποιητής, καλλιτέχνης διαμέσων, και η Αμερικανίδα ποιήτρια Heather Raikes η οποία θα μιλήσει για τη δουλειά της από video, που γυρίστηκε ειδικά για την εκδήλωση αυτή.
Συντονιστής Ιωσήφ Βεντούρας, ποιητής

[ΙΙ]

Tο βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ και οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης σας προσκαλούν στην παρουσίαση της ανθολογίας Η EΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ(επιμέλεια – ανθολόγηση: Ευριπίδης Γαραντούδης)
τη Δευτέρα, 17 Μαρτίου 2008,στις 8:15 μ.μ.,στο βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ (Δημάρχου Ι. Ανδρεαδάκη 49, πρώην Πεσ. Μαχητών, Λιβαδειά).
Για το βιβλίο θα μιλήσει ο Ευριπίδης Γαραντούδης.

[ΙΙΙ]

ΒΡΑΔΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΧΩΡΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2008και την έκδοση του βιβλίου "Η ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα" σε επιμέλεια - ανθολόγηση του Ευριπίδη Γαραντούδη, ο ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Ιπποκράτους 118, Αθήνα) σας προσκαλεί σε μια γιορτή ποίησης, στην οποία εσείς και σπουδαίοι σύγχρονοι έλληνες ποιητές θα διαβάσετε τα αγαπημένα σας ποιήματα.
Συμμετέχουν οι ποιητές: Γιώτα Αργυροπούλου, Αλέξανδρος Αρδαβάνης, Γιάννης Δάλλας, Μάνος Ελευθερίου, Βασίλειος Ζούβιας, Ρούλα Κακλαμανάκη, Στάθης Κουτσούνης, Μαρία Κυρτζάκη, Δήμητρα Κωτούλα, Τζένη Μαστοράκη, Νίνος Φένεκ Μικελίδης, Μάριος Μιχαηλίδης, Τίτος Πατρίκιος, Μανόλης Πολέντας, Μανόλης Πρατικάκης, Μαριλένα Πρωίμου, Σταύρος Σταυρόπουλος, Θανάσης Χατζόπουλος.
Διαλέξτε, λοιπόν, το αγαπημένο σας ποίημα και ελάτε να το διαβάσετε στην παρέα μας την Τρίτη, 18 Μαρτίου 2008, στις 8:00 το βράδυ.

Δηλώσεις συμμετοχής στο e-mail:
polychoros1@metaixmio.gr ή στο fax: 211 3003562, με την ένδειξη «Βραδιά Ποίησης» και τα εξής στοιχεία:
· Ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, e-mail
· Τον τίτλο του ποιήματος που θα διαβάσετε, τον ποιητή και τον αριθμό των λέξεων του ποιήματος

[IV]

Eταρεία Συγγραφέων περιοδικό (δε)κατα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ και

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ του περιδοκού (δε)κατα

Η φετινή Ημέρα Ποίησης θα είναι μια Βραδιά αφιερωμένη στη φύση και το περιβάλλον. Tην οργανώνουν το Γαλλικό Ινστιτούτο, η Εταιρεία Συγγραφέων και το περιοδικό (δε)κατα . Περί τους 30 ποιητές θα διαβάσουν ποιήματά τους σχετικά με τη φύση και το περιβάλλον την Παρασκευή, 21 Μαρτίου 2008, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, Σίνα 31, στις 7:30 μ.μ. Θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Άγγελου Παπαστεφάνου Στενά του Νέστου, ενώ στο πιάνο ο Αστέρης Παπασταματάκης θα παίξει κομμάτια τζαζ.
Το ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΕΥΧΟΣ (13ο, Άνοιξη 2008), που θα παρουσιαστεί την ίδια βραδιά, είναι το πάντρεμα λογοτεχνίας, επιστήμης, δημοσιογραφίας και ακτιβισμού. Εστιάζει στο περιβάλλον, στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και σε άλλα θέματα που προκύπτουν από το αίτημα προστασίας του πλανήτη μας σε παγκόσμια και τοπική κλίμακα, με έρευνες, δοκίμια, άρθρα, διηγήματα, ταξιδιογραφήματα, ποιήματα, σχόλια, και κριτικές βιβλίου.


[V]

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Αγαπητοί φίλοι,

Ελάτε το τριήμερο
Παρασκευή 4 - Σάββατο 5 - Κυριακή 6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ στο DASEIN PHILOSΟPHY CAFE
για να γνωρίσετε 3 νέους συγγραφείς από τη Ρωσία, την Ουγγαρία και το Ισραήλ,
και να πάρετε μαζί μας μια "γεύση" από τη λογοτεχνία τους.

Παρασκευή 4 Απριλίου, στις 11.00 πμ
θα σας περιμένουμε μαζί με τους 3 συγγραφείς στο DASEIN (Σολωμού 12 - Πλατεία Εξαρχείων)
για μια άτυπη συνέντευξη τύπου και πρωινό καφέ.

Πληροφορίες και πρόγραμμα εδώ
http://athens-international-literary-fest.blogspot.com/

Οργάνωση: Χρήστος Χρυσόπουλος

Διά την αντιγραφή
Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, March 12, 2008

Crunch coffee: Μιχάλης Μακρόπουλος

Μιχάλης Μακρόπουλος, “Η άδεια καρέκλα”

Κάθομαι να γράψω για ένα βιβλίο που το πρωτοπήρα στα χέρια μου με προσδοκίες και λόγω της κριτικής του Χατζηβασιλείου (Ελευθεροτυπία, 23.11.2007) και λόγω παλαιότερων καλών ακουσμάτων για τη γραφή του συγγραφέα. Και τώρα γράφω με μια αίσθηση όχι της άδειας καρέκλας αλλά του άδειου πουκάμισου… Μια νουβέλα και πολλά διηγήματα της καθημερινότητας, που δεν με άφησαν ούτε μια στιγμή να αναθαρρήσω. Υπόθεση συνήθως ουδέτερη, χωρίς εξάρσεις και κορυφώσεις, χωρίς τον αναμενόμενο σπασμό που ένα διήγημα οφείλει να διαθέτει στην απλότητα της πλοκής και πυκνότητα της ιστορίας. Ύφος άχρωμο, συχνά απλοϊκό, απλό όπως θα ήθελε ο ίδιος –βλέπε το ομώνυμο πεζογράφημα-, τόσο απλοϊκό που δεν ξεφεύγει από το ρηχό και ανούσιο. Δυστυχώς, το διάβασα –ευτυχώς δεν με καθυστερούσε ιδιαίτερα- και ομολογώ ότι πολλές φορές σκέφτηκα να το παρατήσω.
Μερικές μέρες μετά το τέλος της ανάγνωσης και δεν θυμάμαι πολλά πράγματα από τα διηγήματα. Είναι τόσο καθημερινά και ως εντύπωση αν-ούσια, που στη συνείδησή μου δεν έμεινε παρά η αίσθηση της ά-στοχης περιπλάνησης σε μια πόλη που δεν είναι καθόλου φιλόξενη για τους ήρωες.
Πατριάρχης Φώτιος

Sunday, March 09, 2008

Γαλλικός καφές με γάλα: Paul Desalmand

Paul Desalmand, “Ένα βιβλίο για πέταμα”

Μετά από το γαλλικό βιβλίο του Ζυλιέν Γκρακ που απασχόλησε την 1η Ιστολέσχη ανάγνωσης, επανέρχομαι πάλι με ένα άλλο γαλλικό, άλλου ύφους και άλλου βεληνεκούς. Για την Ιστολέσχη θα δεχόμουν ευχαρίστως τα σχόλιά σας, ώστε η 2η απόπειρα που θα ξεκινήσει οσονούπω να είναι καλύτερη.
Για το βιβλίο του Desalmand τώρα: Αν διάβαζα αυτή τη σειρά από κεφάλαια σε ένα blog, θα το διασκέδαζα. Πρόκειται για την αυτοβιογραφία ενός βιβλίου, το οποίο αφηγείται τη ζωή του από την εκτύπωσή του ως την αποσύνθεσή του, από βιβλιοπωλείο σε αποθήκες κι από τον έναν κάτοχό του στον άλλο. Μερικά στιγμιότυπα είναι όντως διασκεδαστικά, ο συγγραφέας έχει περιλάβει διάφορα κωμικά που συμβαίνουν στον χώρο του βιβλίου και της ανάγνωσης, οι τόνοι είναι χαλαροί και γι’ αυτό ως ένα σημείο ελκτικοί.
Αλλά φυσικά πρόκειται για μυθιστόρημα στο οποίο ο Desalmand δεν φρόντισε να έχει την παραμικρή διάθεση για πλοκή ή για υπόθεση. Η μία ιστορία μετά την άλλη παρελαύνει χρονολογικά και ασύνδετα, με αποτέλεσμα να μην αγωνιάς για το μετά, να μην απολαμβάνεις ούτε το τώρα, καθώς κάθε ιστορία δεν έχει ούτε τη δική της αυτοτέλεια ούτε και μια εσωτερική διάρθρωση που να σου επιτρέπει να τη δεις αποκομμένη σαν να ήταν διήγημα. Το όλο παιχνίδι παραμένει παιχνίδι και δεν μπορεί κανείς να έχει απαιτήσεις για κάτι παραπάνω. Οι διακηρύξεις του οπισθόφυλλου είναι αγαθές προθέσεις ριγμένες σε μια ρηχή εφαρμογή.
Όσοι λένε ότι η μεταφρασμένη λογοτεχνία είναι καλύτερη από την εγχώρια (δεν το αμφισβητώ σε πολλές περιπτώσεις) πρέπει να δουν πόσα ξενόγλωσσα βιβλία είναι απλώς μια πειραματική φόρμα, όπως και πολλά ελληνικά που μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες είναι μια αποτυχία και μισή.

Πατριάρχης Φώτιος

Wednesday, March 05, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Ζυλιέν Γκρακ, “Μπαλκόνι στο δάσος”
1. Υπόθεση: Ένας υπολοχαγός του Γαλλικού στρατού μετατίθεται σε ένα φυλάκιο στα σύνορα με το Βέλγιο, λίγους μήνες πριν από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Εκεί συζεί με τους τρεις στρατιώτες και γνωρίζει μια κοπέλα από το διπλανό χωριό. Γενικά η ζωή κυλάει ράθυμα, νωχελικά, καθώς όλοι ζουν ανυποψίαστοι για αυτό που κανονικά θα έπρεπε να περιμένουν, την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων, ώσπου η επίθεση έρχεται… Το κείμενο απηχεί τα βιώματα του ίδιου του συγγραφέα στο μέτωπο την περίοδο εκείνη.
2. Βασική εντύπωση: η ανάγνωση κυλάει αργά, με πολλές περιγραφές, ελάχιστη δράση, ελάχιστους διαλόγους, μέχρι τουλάχιστον το σημείο που ο πόλεμος ξεσπά και τότε, χωρίς βέβαια κορυφώσεις, ο αναγνώστης νιώθει κάπως να ξυπνά. Γενικά, το κείμενο στηρίζεται σε μια εσκεμμένη ραθυμία, που αποσκοπεί να δείξει πόσο απροετοίμαστοι –κυρίως ψυχολογικά- ήταν οι Γάλλοι για την επερχόμενη ρήξη. Ο αναγνώστης μαζί με τους ήρωες βουλιάζει στη στασιμότητα, πράγμα που, αν και υπηρετεί τον στόχο του συγγραφέα, καταντάει παλιομοδίτικη και ανιαρή γραφή. Ο αντιπολεμικός τόνος έρχεται με την υπονομευτική αναμονή του.
3. Ο ήρωας: ο πρωταγωνιστής δεν έχει καθόλου την στρατοκρατική νοοτροπία, αφού ούτε είναι παθιασμένος με τον πόλεμο, ούτε επιβάλλει μια ασφυκτική πειθαρχία. Γενικότερα, φαίνεται να μην καταλαβαίνει τον ρόλο του σε ένα φυλάκιο που δεν δείχνει να υπηρετεί μια σκοπιμότητα. Η ζωή του συνοψίζει το απρόσμενο που στο τέλος θα τον οδηγήσει στον θάνατο (;), χωρίς ουσιαστικά να έχει πολεμήσει, χωρίς να έχει δείξει ηρωισμό κι έτσι συμβολίζει τον θάνατο που έρχεται μακριά από τολμηρές προσπάθειες και γενναίες πράξεις.
4. Η αντίθεση με τον πόλεμο δεν τονίστηκε. Ενώ σταδιακά πλησιάζει η ώρα και ο αναγνώστης του 1958, οπότε γράφτηκε το έργο, αλλά και του σήμερα έχει την πανοπτική γνώση της έκρηξής του, ο πόλεμος εμφανίζεται μετά από μια μακρόχρονη αναμονή, η οποία τελικά σε έναν αποστασιοποιημένο αναγνώστη φαίνεται ανούσια. Η σύγκρουση δεν πετυχαίνεται ούτε στο τέλος. Το έργο ίσως κρατάει την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά δεν μπορεί σήμερα να εκφράσει την τραγικότητα.
5. Υφοποίηση: με πλάγια γράμματα εμφανίζονταν λέξεις που απηχούν τον λόγο άλλων προσώπων (μπαχτινική υφοποίηση) κι αυτό θα ήταν πιο τελεσφόρο, αν εκτεινόταν σε μεγαλύτερη έκταση· τότε θα μπορούσε να δώσει υφολογικό βάθος στην έκφραση των νοημάτων.
6. Μεγάλα προβλήματα ωστόσο συνάντησα με την ελληνική έκδοση του βιβλίου. Καταρχάς, χρειαζόταν ένα πιο λεπτομερές σύνολο σχολίων, αφού πολλά ονόματα της γαλλικής ιστορίας, γεωγραφίας κλπ. έπρεπε να διασαφηνίζονται για τον Έλληνα αναγνώστη. Από την άλλη, η μετάφραση λεξιθηρούσε ασύστολα (ας με ενημερώσει όποιος γνωρίζει αν και το γαλλικό κείμενο ήταν το ίδιο φορτωμένο με σπάνιες λέξεις), με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανείς να παρακολουθήσει όλες τις περιγραφές. Και επιπλέον κακή επιμέλεια με λανθασμένο χωρισμό λέξεων (πρώτη φορά είδα τόσο κακή γνώση των κανόνων), επανειλημμένοι τύποι γ΄ πληθυντικού εκεί που έπρεπε γ΄ ενικό (π.χ. “ο αέρας εδώ σείονταν” (σελ. 22) αντί “σειόταν”), μετάφραση πιθανόν τηρώντας γαλλισμούς (“παρά να δανείζεται ποδήλατο …, προτιμούσε να περπατήσει” (σελ. 38) αντί “αντί να δανείζεται”, ορθογραφικά λάθη (π.χ. “συνδαιτημόνες” (σελ. 41) αντί του σωστού “συνδαιτυμόνες”). Με συγχωρείτε για τον σχολαστικισμό, αλλά με εμπόδισε συχνά στο διάβασμα όλη αυτή η σωρεία ανελλήνιστων λέξεων και επαναλαμβανόμενων λαθών.
7. Κλείνω με μερικές φράσεις που κράτησαν την ποιητικότητα αλλά την μπόλιασαν και με μια φιλοσοφημένη ευαισθησία:
ο κόσμος είχε πέσει για ύπνο, σαν άλλος Κήπος των Ελαιών, κουρασμένος να φοβάται και να προαισθάνεται, χορτασμένος αγωνία και κούραση” (σελ. 142)
σ’ αυτή τη σκοτεινάγρα τη γεμάτη προαισθήματα οι λόγοι της ύπαρξης είχαν ξεδοντιαστεί” (σελ. 149)
ο κόσμος έμοιαζε ξανά με παιδικό μυαλό” (σελ. 177)
Ήταν ένας φόβος θαυμαστός, σχεδόν ελκυστικός … ο φόβος των παιδιών που χάθηκαν στο σούρουπο του δάσους σαν άκουσαν να σπάζουν μακριά οι βελανιδιές κάτω από τις φοβερές φτέρνες” (σελ. 192)

Πατριάρχης Φώτιος

Sunday, March 02, 2008

Ιστολέσχη ανάγνωσης και άλλα τινά

Ιστολέσχη ανάγνωσης και άλλα τινά

1. Την προσεχή Τετάρτη (5.3.2008) ολοκληρώνεται η φάση ανάγνωσης του μυθιστορήματος του Ζυλιέν Γκρακ “Μπαλκόνι στο δάσος” και αρχίζει ο διάλογος πάνω στο έργο. Για να διευκολυνθεί η συζήτηση, θα παρουσιάσω εκείνη τη μέρα βασικά σημεία μιας πρώτης παρουσίασης, πάνω στα οποία θα στηρίξουμε την κουβέντα μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να σχολιάσει άλλα.

2. Ο διάλογος μεταξύ εθνοκεντρικών (Γεωργουσόπουλου) και διεθνιστών (Λαμπρόπουλου, Γουργουρή, Λιάκου) έχει ανάψει κυρίως στα «Νέα» και προβλέπεται να συνεχιστεί αμείωτος. Ο Δ. Παπανικολάου στα χθεσινό φύλλο της εφημερίδας (1.3.2008) υπέδειξε πολύ σωστά, κατά τη γνώμη μου, ότι πρόκειται για δύο σχολές, δυο ερμηνευτικά παραδείγματα, θα έλεγα εγώ, που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, γιατί μιλάνε άλλη γλώσσα. Πρόκειται όντως για δυο κατευθύνσεις που βλέπουν τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό από διαφορετική σκοπιά. Αν και με θλίβει το ύφος (ψιλοειρωνικό και καταγγελτικό, επιθετικό και συχνά χωρίς επιχειρήματα), περιμένω τη συνέχεια του (σκυλο-)καυγά.

3. Η κριτική του Κούρτοβικ στα Νέα (1.3.2008) συμμερίστηκε πολλά σημεία από όσα είχαμε γράψει πριν από μέρες για το «Πανδαιμόνιο» του Κ. Ακρίβου (31.1.2008): ομοιότητα με τον Έκο, πολυφωνία λόγων κ.ά. Τα ιστολόγια κερδίζουν έδαφος στην ώριμη κριτική αποτίμηση της λογοτεχνίας μας!
Πατριάρχης Φώτιος